Twenty-five Sides of a Post-communist Mafia State

Author(s): / Language(s): English

The twenty-five essays accompany, illustrate and underpin the conceptual framework elaborated in Post-Communist Mafia State (CEU Press, 2016), published in conjunction with this volume. Leading specialists analyze the manifestations of the current political regime in Hungary from twenty-five angles. Topics discussed include the ideology, constitutional issues, social policy, the judiciary, foreign relations, nationalism, media, memory politics, corruption, civil society, education, culture and so on. Beyond the basic features of the economy the domains of taxation, banking system, energy policies and the agriculture are treated in dedicated studies. The essays are based on detailed empirical investigation about conditions in today’s Hungary. They nevertheless contribute to the exploration of the characteristic features of post-communist authoritarian regimes, shared by an increasing number of countries in Europe and Central Asia.

"Нико не сме да вас бије" Слободан Милошевић у Косову Пољу 24-25. април 1987. Историја и мит

Author(s): Kosta Nikolić / Language(s): Serbian

Под сянката на Сталин и Хитлер. Втората световна война и съдбата на европейските народи, 1939-1941 г. Т. 1. Началото на Втората световна война в Европа

Author(s): Plamen Tzvetkov / Language(s): Bulgarian

What is World War II? When does it start? These, seemingly, easy to answer questions have a surprisingly too many diverse answers. Compared to Word War I, the later is subject to much more unpopular views, in both, public and specialized literature.There are too many distortions, subjectivism and deliberate concealment of basic facts. Many are convinced that World War II in Europe started with Germany's attack on Poland, while in reality Poland has been invaded at least 17 days in advance from Germany and then from Russia. For example, few know that the Soviet-Nazi Alliance, signed with the Non-aggression Pact on 23 August 1939, began to act as the closest combat co-operation in the first hours of the invasion of the "Wehrmacht" on September 1.

Srbija na Orijentu

Author(s): Sonja Biserko / Language(s): Serbian

Srbija i svet: Između arogancije i poniznosti

Author(s): Živorad Kovačević / Language(s): Serbian

Историјска трибина. Истраживања младих сарадника Института за новију историју Србије (II)

Author(s): / Language(s): Serbian

У зборнику који је пред читаоцима сакупљени су чланци који су настали из предавања одржаних на Научној трибини Института за новију историју Србије током 2013/14. године. Трибина се одвија кроз дијалог излагача и публике, што ауторима пружа могућност да провере своје ставове, добију нове информације и корисне сугестије. С друге стране, писана форма је прилика да се сазнања, идеје и информације добијене кроз дијалог на трибини унесу у коначну верзију радова. На тај начин аутори предавања, односно чланака у срећном су положају да унапред чују неке од критика и допуна које остали историчари чују тек од рецензената или тек када рад већ буде објављен. То, међутим, не значи да и ове радове нису прегледали компетентни рецензенти. [...]

1945. Kpaj или нови почетак?

Author(s): / Language(s): English,Croatian,Serbian

In 2015, the world celebrated its 70th anniversary since the end of World War II. On the initiative of Dr Dragan Aleksić, the Institute for Contemporary History of Serbia decided to join the commemoration of this significant date by publishing a collection of scientific papers that would not only be of a suitable character but would also represent a scientific contribution to the anniversary. It was an honor for me to be the editor of this collection, and my idea of ​​what it should look like revolved around 1945 as a turning point: a time when the war was ending and a new era was beginning. The end of World War II, to a much greater extent than the end of World War I, also marked the end of an old, pre-war world. After World War I, three empires disappeared, a series of new states emerged, democracy and the right of peoples to self-determination became generally accepted ... The end of World War I sowed, however, the seeds of the next world slaughter. It was incomparably greater than the previous or any other war in history, and its end created a world that people who lived in 1914 would never recognize. Europe was devastated, effectively divided between the two victorious superpowers, while the old European powers were losers or mere formal victors: soon after World War II, and in large part thanks to it, the colonial empires of Great Britain and France began to crumble rapidly, giving birth mainly during the first two postwar decades the world as we know it today. [...]

Ослобођење Београда 1944.

Author(s): / Language(s): Russian,Serbian

Други светски рат је на простору Србије и Југославије оставио трајне последице, које су поред својих глобалних обележја имале и низ локалних особености. У свести низа генерација сачувало се сећање на хиљаде изгубљених људских живота, уништену економију, разорену инфраструктуру, тешке материјалне губитке, трагичне људске судбине, небројене цивилне жртве, изгубљене наде, срушене младости, недочекане старости, недосањану будућност, разбијене и расуте породице, револуционарне промене, војне сукобе, стране интервенције и крваве грађанске сукобе. Као такве, локалне особености Другог светског рата на простору Србије и Југославије током минулих деценија су представљале повод за озбиљне друштвене расправе, идеолошке стереотипе и тумачења. Често употребљаване и злоупотребљаване чињенице о Другом светском рату на тим просторима биле су предмет низа манипулација. [...]

Срби и рат у Југославији 1941. године

Author(s): / Language(s): English,Croatian,Russian,German,Serbian

Почетак Другог светског рата у Југославији обележили су брзи војни слом, комадање југословенске територије и грађански рат који је отпочео на простору Србије. Све то било је последица како непријатељске агресије тако и бројних политичких, социјалних и економских противречности нагомиланих у међуратном раздобљу југословенске државе. Југославија је између два светска рата била земља великих социјалних разлике, привредне неинтегрисаности и културолошких различитости, што је, нарочито после Велике економске кризе, избацило на површину радикалне покрете и на левици и на десници који су у својим програмима нудили привлачна социјална мерила. Југословенска државна идеја, идеја националног јединства, у коју се посумњало убрзо по формирању заједничке државе, дефинитивно је званично напуштена стварањем Бановине Хрватске. Међутим, на плану међунационалних односа, стварање Бановине Хрватске не само да није смирило хрватско-српске супротности, нити задовољило национално-политичке тежње Хрвата и учврстило нестабилне државне темеље него је допринело јачању раздора, изазвало незадовољство Срба и подстакло потребу за преиспитивањем југословенске државне идеје. Стога је у овом периоду, из угла национално-политичких потреба српске нације, једно од најтежих питања националне политике чинила дилема за или против Југославије. [...]

Organizirana prisilna iseljavanja Srba iz NDH

Author(s): Filip Škiljan / Language(s): Croatian

Imperijalne težnje Trećeg Reicha i Italije bile su pokretač Drugog svjetskog rata, a ideološku orkestraciju činili su rasna teorija, »evolucijski opravdavana« borba za životni prostor i anti-boljševizam. Emocionalni naboj davali su osvetoljubivost i želja za revanšizmom prema pobjednicima iz Prvog svjetskog rata te tradicionalni kršćanski antisemitizam. Europa se politički trebala vrtiti oko osovine Berlin–Rim, a činile bi je još neutralne i profašističke države te satelitske države ograničenog suvereniteta. Pored Židova i Roma, u Europi su rasno inferiornima smatrani i Slaveni općenito, posebno Česi, Poljaci, Rusi i Slovenci jer su ujedno bili i smetnja realizaciji njemačkog Lebensrauma. Rusi i Poljaci su tako, uz Židove, brojčano najveće žrtve nacističke projekcije Trećeg Reicha. Svima njima sudbinu je određivala nacistička genocidna ideologija superiornog arijevstva kao pogonskog goriva njemačkog imperijalističkog plana koji je u njima vidio samo biološki potencijal za ropsku eksploataciju.

Ratni zločini nad Srbima u Hrvatskoj 91 — 95

Author(s): Saša Milošević / Language(s): English,Croatian

Throughout the whole history of state, people and individuals were faced, to different extent, with war, destruction, violence and war crimes. The greatest difficulty after the conflicts, in addition to reconstruction of demolished houses and re-establishing relationship, was facing war crimes, in particular those committed by members of the so-called ‘Us’. This ‘patriotic narrowing of the mind’, as the philosophy professor Žarko Puhovski once said, at the time when one should confess the guilt of human also becomes a moral drama that has been haunting human kind since ever. It is related to the ontological evil as Hannah Arendt said, as well as with insisting upon ‘our truth’, which villains of modern age like to use in court rooms and claim it to the grave.

Každodenní život v Československu 1945/48-1989

Author(s): Robert Kvaček,Martin Franc,Jan Rychlík,Petr Bednařík,Zuzana Beňušková,Alžběta Čornejová,Michal Ulvr,Miroslav Vaněk / Language(s): Czech

Z desetidílné kroniky Josefa Holečka Naši mám nejraději hned první svazek Jak u nás žijou a umírají z roku 1898. Je obsažným poetickým obrazem venkovského života v polovině 19. století naplněného ještě i napětím mezi feudálním a selským světem, dramatickými osudy protagonistů. Nic pro historiky, zdá se na první a asi i další pohled, ve skutečnosti jde o pramen mluvný a sdělný, jen ho náležitě číst a vést s ním rozhovor, v němž je dějepisec naslouchajícím a dozvídajícím se. Zdrojů poznání, jak u nás žili a odcházeli – i ti včerejší, a zvláště ti včerejší – je téměř neomezeně, vzhledem k lidské mnohosti i jedinečnosti, jen je umět vřazovat do heuristiky.

“Slavonijo, triput si gorila...” Kotar Podravska Slatina u Drugom svetskom ratu 1941–1945.

Author(s): Milan Radanović / Language(s): Serbian

Knjiga koja je pred čitaocima obuhvata istoriju slatinske Podravine i Brđanske tokom Drugog svetskog rata. Reč je o teritoriji koje je uoči i tokom rata obuhvatalo područje kotara Podravska Slatina, a nakon rata područje istoimene općine. Granice predratnog i ratnog kotara Podravska Slatina i posleratne općine Podravska Slatina nisu u potpunosti podudarne. Kotar je obuhvatao i pojedina sela koja su nakon rata postala deo općine Orahovica, a pre rata su bila deo seoskih općina Slatinski Drenovac i Nova Bukovica u sastavu kotara Podravska Slatina (Slatinski Drenovac, Prekoračani, Pušina, Krasković, Humljani, Krajna, Četekovac, Čojlug, Mikleuš). S druge strane, nakon rata u sastav općine Podravska Slatina uvršteno je područje nekadašnje seoske općine Čađavica koja je pre rata bila u sastavu kotara Donji Miholjac (Čađavica, Čađavički Lug, Ilmin Dvor). Sva ostala naselja, njih oko 60, koja su pre i tokom rata bila u sastavu kotara, nakon rata našla su se u sastavu općine Podravska Slatina. Knjiga obuhvata događaje koji su se odigrali od 1941. do 1945. na širem području slatinske Podravine i Brđanske, uključujući ne samo delove kotara Podravska Slatina kasnije pripojene općini Orahovica i delove kotara Donji Miholjac kasnije pripojene općini Podravska Slatina, već i rubna područja kotara Virovitica, Daruvar, Našice, Donji Miholjac i Slavonska Požega koja se naslanjaju na slatinsko-voćinski kraj. [...]

Pokatoličavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

Author(s): / Language(s): Croatian,Serbian

Tema pokatoličavanja srpskog pravoslavnog stanovništva u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj predmet je višedecenijskog interesovanja istraživača istorije Jugoslavije tokom Drugog svjetskog rata. Iako su prethodni istraživači svojim istraživanjima obuhvatili mnoge aspekte ove teme, zbornik naučnih radova koji je pred čitaocima predstavlja najobuhvatniji pregled teme na osnovu izvora koje prethodna istoriografija nije konsultovala ili ih nije dovoljno analizirala. Zbornik radova Pokatoličavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj sastoji se iz pet naučnih radova. Naučni radovi nastali su kao rezultat istraživanja u osam arhivskih ustanova u Hrvatskoj i Srbiji i pregleda dvadesetak arhivskih fondova. [...]

Historijski revizionizam, govor mržnje i nasilje prema Srbima u 2018.

Author(s): / Language(s): English,Croatian

Pučka pravobraniteljica Lora Vidović objavila je 20. novembra 2018. godine analizu naslovljenu: Relativizacija zločina NDH narušava temeljne vrijednosti Ustava, a izostanak reakcija otvara prostor mržnji. U tom tekstu proziva čitav niz državnih i crkvenih institucija te desnocivilnih organizacija za toleriranje i poticanje rehabilitacije nasljeđa tzv. Nezavisne Države Hrvatske i ustaškog režima. Analiza pučke pravobraniteljice svakim slovom pogađa suštinu onoga što se u 2018. Godini iskristaliziralo kao predominantan trend u javnom prostoru, s posebnim naglaskom na djelovanju Rimokatoličke crkve, Hrvatske radiotelevizije, raznih ratno-veteranskih udruženja, desnih udruga civilnog društva, ali i samih vrhova državne vlasti. Tako, primjerice, kaže: “Unatoč tome, eksplicitni ustaški ili nacistički simboli ili oni koji asociraju na ustaški pokret prisutni su u javnom prostoru u Hrvatskoj. Tako se posljednjih godina tiskaju knjige, pišu i objavljuju članci i intervjui, održavaju tribine, snimaju dokumentarni filmovi i emitiraju televizijske emisije u kojima se negira ili umanjuje zločinački karakter NDH. Osim u huškačkim i nacionalistički obojenim medijima, ovakvi stavovi iznose se i u službenom glasilu Katoličke crkve, a prodrli su i u prevladavajuće medije, uključujući i na javnu televiziju.” [...]

Historijski revizionizam, govor mržnje i nasilje prema Srbima u 2019.

Author(s): Saša Milošević / Language(s): English,Croatian

U maju 2019. godine odvijala se kampanja za izbore za Europski parlament na kojima je sudjelovala i Samostalna demokratska srpska stranka (SDSS), vodeća stranka Srba u Hrvatskoj, koja ima tri saborska zastupnika u aktualnom sazivu Hrvatskog sabora. SDSS je odlučio izaći na izbore u uvjetima u kojima je cijela zemlja jedna izborna jedinica te na kojima valja osvojiti minimalno 5% glasova kako bi se dobio mandat u Europskom parlamentu. Iskorak je to kojim je jedna manjinska stranka ušla u arenu borbe za svog predstavnika u Europskoj uniji pod nekoliko velikih slogana u kojima se dovitljivo kombinirala ćirilica i latinica, odašiljajući poruku da je i Srbima mjesto u Europi, ali i da proširenje Europske unije na zapadni Balkan mora biti jedan od prioriteta europske politike. Središnja poruka SDSS-a u toj je kampanji bila “Znate li kako je biti Srbin u Hrvatskoj?”, što je odzvanjalo s mnogobrojnih SDSS-ovih plakata, a odgovor na pitanje iz poruke nametnuo se sâm od sebe, i to u vidu samih činova koji su tema ovog Biltena — razina huškačkih, prijetećih i mrzilačkih poruka koje su se ubrzo našle na tim plakatima, u količini kao ni na jednim drugima, učinila je kampanju SDSS-a uspješnom, a politički cilj ostvarenim. Bez obzira na to što SDSS nije dobio dovoljno glasova da bi dobio predstavnika u Europskom parlamentu, doista je odgovoreno na, na prvi pogled, retoričko pitanje: “Znate li kako je biti Srbin u Hrvatskoj?”. [...]

Tranziciona pravda u post-jugoslovenskim zemljama - Izveštaj za 2006. godinu

Author(s): / Language(s): Croatian,Serbian

U oružanim sukobima u Hrvatskoj (1991.-95.), Bosni i Hercegovini (1992.-95.), i na Kosovu (1998.-99.), najmanje 130,000 ljudi je izgubilo život, milioni su bili prinuđeni da napuste svoje domove, a stotine hiljada kuća su razorene. Prelaz iz stanja oružanog sukoba i državne represije u period mira i izgradnje demokratskih institucija zahteva od ovih društava da se odrede prema masovnim kršenjima ljudskih prava iz bliske prošlosti. Skup mera koje vlasti i civilno društvo preduzimaju radi suočavanja sa ovim kršenjiima prava čini kompleks tranzicione pravde, čiji su osnovni elementi utvrđivanje činjenica, suđenja, reparacije, i institucionalne reforme (lustracija). Ovaj izveštaj se bavi suočavanjem s posledicama ratnih događanja i zločinima počinjenim u periodu od 1991. do 1999. godine. Izveštaj je nastao na inicijativu Fonda za humaritarno pravo (FHP), u saradnji s Istraživačko dokumentacionim centrom (IDC-BiH) i Documentom (Hrvatska). Odnosi se na Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Srbiju, Kosovo, i Crnu Goru – u daljem tekstu “post-jugoslovenske zemlje“. U toku 2006. godine, u skoro svim post-jugoslovenskim zemljama suđenja za ratne zločine su dobila na zamahu, ali u drugim oblastima tranzicione pravde jedva da je bilo značajnijih pomaka u odnosu na prethodni period. Nedostajali su konkretni koraci vlasti koji bi vodili ka uspostavljanju tela za utvrđivanje činjenica, na državnom ili regionalnom nivou. Vrlo malo je urađeno kako bi se lica koja pretenduju da obavljaju javnu funkciju podvrgla ispitivanju njihovih postupaka za vreme oružanih sukoba. Napokon, dolazak do reparacija –bilo na osnovu zakona ili sudskim putem – još uvek je teško ostvarivo za mnoge žrtve kršenja prava iz devedesetih godina. SUĐENJA ZA RATNE ZLOČINE: Suđenja za ratne zločine su od samog završetka rata predstavljala najvažniji oblik tranzicione pravde koji se primenjuje u post-jugoslovenskim zemljama. U ranom posleratnom periodu nosilac procesuiranja ratnih zločina u regionu bio je Međunarodni krivični tribunal za bivšu Jugoslaviju (MKTJ), prvenstveno zbog toga što nacionalna pravosuđa nisu zatakav zadatak bila spremna. Iako svojim osnivanjem i delovanjem nije uspeo da spreči neka od teških i masovnih kršenja ljudskih prava, kao što je zločin u Srebrenici u julu 1995. godine, tribunal je doprineo obuzdavanju nasilja u još nedovršenom procesu dezintegracije bivše Jugoslavije, procesuiranju odgovornih na najvišim vojnim i političkim funkcijama, te pripremi pravosuđa i javnosti u regionu zasuđenja za ratne zločine. Uspostavljanje specijalnih tužilaštava za ratne zločine, odnosno specijalizovanih veća ili sudova za ovu vrstu slučajeva, u periodu 2003.-05., dovelo je do poboljšanja istraga i suđenja za ratne zločine, u Hrvatskoj, Srbiji, i Bosni i Hercegovini (BiH). U 2006. godini je nastavljen pozitivan trend iz prethodnih godina, naročito potcrtan daljnjim napretkom u saradnji tužilaštava iz BiH,Hrvatske, i Srbije. Ipak, u sve tri zemlje bili su vidljivi značajni problemi u procesuiranju ratnih zločina,uključujući nedovoljnu podršku političkih struktura krivičnom gonjenju osumnjičenih za ratne zločine bez obzira na nacionalnost, kao i neadekvatne mere za podršku i zaštitu svedoka. U Hrvatskoj su pred županijskim sudovima tokom godine održana ukupno 23 suđenja, od čega 18 protiv pripadnika srpskih snaga, a pet protiv pripadnika vojno-policijskih snaga Republike Hrvatske. Doneseno je pet nepravosnažnih presuda, a tri presude su potvrđene od strane Vrhovnog suda RH. Sudovi u BiH su doneli 23 presude u prvom stepenu, i 17 pravnosnažnih (drugostepenih) presuda. Broj započetih i predstojećih suđenja pred Većem za ratne zločine pri Sudu BiH nadmašio je broj suđenja pred svim drugim sudovima. Procesuiranje za ratne zločine započelo je i u Republici Srpskoj, u kojoj je prethodno vladala nekažnjivost za počinioce ratnih zločina. U Srbiji su 2006. godine održana suđenja za ratne zločine u sedam predmeta. Na Kosovu je 2006. godine održano samo jedno suđenje za ratne zločine, protiv šestorice kosovskih Albanaca optuženih za zločine protiv drugih Albanaca. U avgustu je veće, sastavljeno isključivo od međunarodnih sudija, osudilo trojicu bivših oficira Oslobodilačke vojske Kosova (OVK)na sedmogodišnje kazne zatvora, a sud je nakon izricanja presude doneo odluku o puštanju osuđenih na slobodu do pravnosnažnosti. U Crnoj Gori 2006. godine nije održano nijedno suđenje za ratne zločine, kao ni u prethodne četiri godine. Velika praznina u kažnjavanju ratnih zločina proističe iz činjeni-ce da mnogi počinioci ratnih zločina u BiH sada žive i stekli su državljanstvo u Srbiji o Hrvatskoj, gde im je ustavom ili zakonom zagarantovano neizručivanje. Istovremeno, BiH nije voljna da prepusti suđenja ovih lica pravosuđu Hrvatske i Srbije. UTVRĐIVANJE ČINJENICA: U post-jugoslovenskim zemljama ne deluje nijedno zvanično telo koje bi na sistematski način, na nivou pojedine države ili država naslednica bivše Jugoslavije, utvrđivalo činjenice o kršenjima ljudskih prava i humanitarnog prava u proteklom periodu. U 2006. godini, parlamentarne stranke u BiH su po prvi put uzele učešće u konkretnim aktivnostima koje potencijalno vode ka osnivanju državne komisije za istinu, tako što je radna grupa sačinjena od stranačkih predstavnika napravila nacrt zakona o komisiji. Vlada BiH je u junu osnovala Komisiju za utvrđivanje činjenica o stradanjima Srba, Hrvata, Bošnjaka, Jevreja i ostalih u Sarajevu u periodu 1992-95. Iako je vlada utvrdila jednogodišnji rok za završetak rada ove komisije, u periodu između njenog osnivanja i kraja 2006. godine nije otpočeo rad na prikupljanju informacija. U drugim post-jugoslovenskim zemljama nije bilo ozbiljnijih rasprava unutar parlamenta ili vlada o osnivanju bilo kog tipa komisije za istinu. Umesto toga, na skupovima nevladinih organizacija učesnici su razmatrali moguće osnivanje regionalnog tela koje bi utvrđivalo činjenice o prošlosti i omogućilo žrtvama da neposredno iznose svoja iskustva. U 2006. godini, u raspravama koje su u parlamentima Srbije i Hrvatske vođene o događajima iz vremena rata, dominirala je jednostrana nacionalistička interpretacija ratnih događanja. Naročito je ovo bilo primetno u Srbiji, gde predstavnici umerenih stranaka nisu reagovali na brojne istupe nacionalističkih ekstremista. Krajem 2006. godine, u regionu je bilooko 17.000 nerešenih zahteva za pronalazak nestalih lica. Odnosi između predstavnika raznih komisija za nestala lica, na nivou post-jugoslovenskih zemalja još su opterećeni nepoverenjem. Još su češće i oštrije kritike koje udruženja porodica nestalih javno upućuju na račun državnih tela. Sve ovo doprinosilo je utisku o ispolitizovanosti jednog eminentno humanitarnog pitanja, i umanjivalo je efikasnost napora za traženje nestalih lica. Komisija za traženje nestalih Federacije BiH je 2006. godine ekshumirala oko 2.250 posmrtnih ostataka ne području Republike Srpske, a Kancelarija Republike Srpske zatraženje nestalih i zarobljenih lica je ekshumirala 126 tela. U Hrvatskoj je u toku 2006. godine ekshumirano 180 tela. Krajem godine još uvek se 2.050 državljana Republike Hrvatske vodilo kao nestalo, a uz to vlasti Srbije su tražile nešto više od 400 svojih državljana koji su nestali tokom sukoba u Hrvatskoj. Na Kosovu je krajem 2006. godine bilo 2,137 lica za kojima se i dalje traga, a nadležne agencije su u toku godine ekshumirale 59 tela. LUSTRACIJA: Bosna i Hercegovina ostaje jedina od post-jugoslovenskih zemalja u kojoj je, iako u ograničenom obimu, mogućnost da lice obavlja javnu funkciju uslovljena ispitivanjem njegovih postupaka za vreme oružanih sukoba. Između 1999. i 2002. godine, Misija Ujedinjenih nacija je ispitivala postupanje 24.000 aktivnih policajaca u prethodnom (ratnom) periodu; 4 odsto policajaca je kao rezultat procesa uklonjeno iz službe. Između 2002. i 2004. godine u BiHje sprovedena sudska reforma, u toku koje je Visoki sudski i tužilački savet odlučio da oko 200 sudija i tužilaca, od 1.000, ne treba da budu ponovo izabrano. Iako u Srbiji postoji zakon koji na sveobuhvatan način predviđa utvrđivanje činjenica o aktivnostima lica za vreme oružanih sukoba i u periodu komunizma, zakon nikada nije bio primenjen. U periodu 2004.-06., većinu poslanika u parlamentu činili su poslanici Srpske radikalne stranke, Demokratske stranke Srbije, i Socijalističke partije Srbije, koje su u vreme donošenja zakona o odgovornosti za kršenje ljudskih prava (2003.) bile protiv njegovog usvajanja. REPARACIJE: U toku 2006. godine, u post jugoslovenskim zemljama primenjivane su sledeće vrste reparacija: naknade (na osnovu zakona i na osnovu sudskih odluka), restitucija, utvrđivanje sudbine nestalih, i otkrivanje spomen-obeležja. Povrat i obnova imovine, te novčane reparacije suuglavnom najpre obezbeđeni za pripadnike većine, odnosno žrtve na pobedničkoj strani rata, dok u odnosu na pripadnike manjine proces još uvek traje, ili tek treba da počne (u Hrvatskoj je desetinama hiljada Srba sudskim putem oduzeto stanarsko pravo s obrazloženjom da su napustili stanove, a vlada nije pokazala spremnost da im obezbedi pravičnu restituciju ili kompenzaciju). Spomen-obeležja se takođe podižu u znak sećanja na žrtve većinskog naroda. U koncipiranju i primeni zakona o reparacijama, u svim post-jugoslovenskim zemljama upadljivo su privilegovana vojna lica, odnosno članovi njihovih porodica, u odnosu na civile. U svim delovima bivše Jugoslavije, izvestan broj civilnih žrtava rata i osoba čija su ljudska prava ozbiljno kršena u prethodnom periodu nastojao je da ostvari naknadu štete sudskim putem. U Srbiji su, u njihovo ime, nevladine organizacije za ljudska prava podnosile tužbe za naknadu štete, i u većini slučajeva sudovi su presudili u korist žrtava. U drugim zemljama,broj tužilaca je bio relativno mali, zbog nepostojanja delotvornih sistema besplatne pravne pomoći i zakonskih rešenja kojima bi se žrtve izuzele od plaćanja sudskih taksi i troškova postupka u slučaju gubitka spora. U svim post-jugoslovenskim zemljama karakter spomen-obeležja i način na koji se podižu jasno reflektuje političku i društvenu klimu u datoj sredini. U Srbiji, spomen-obeležja izražavaju potrebu većinskog dela društva da interpretira ulog u Srbije u ratovima 1990-ih, inače žestoko kritikovanu u međunarodnoj zajednici i u drugim delovima bivše Jugoslavije, kao jednoznačno pozitivnu. U Hrvatskoj i na Kosovu, gotovo potpuno odsutstvo spomen-obeležja o stradanjima manjinskog (srpskog) naroda izražava rasprostranjen stav da uloga pravedne žrtve isključivo pripada većinskom (hrvatskom, odnosno albanskom) narodu. U Bosni i Hercegovini postoji nešto veća spremnost da se,kroz simboličku formu spomenika, prihvate svedočanstva o stradanju “druge strane”, iako takvi primeri predstavljaju izuzetak pre nego pravilo. U Crnoj Gori, tenzija između vlasti koja je zagovarala samostalnost Crne Gore, s jedne strane, i onih sektora u društvu koji su naklonjeni Srbiji, s druge strane, prelama se i kroz praksu podizanja spomen-obeležja. Ono što je zajedničko spomen-obeležjima u svim delovima bivše Jugoslavije je prihvatanje, na simboličkom nivou, privilegovanog položaja vojnih žrtava u odnosu na civilne.

Prava civilnih žrtava rata

Author(s): Vesna Teršelič,Milena Čalić-Jelić / Language(s): Croatian

Žrtvama se smatraju osobe koje su, pojedinačno ili unutar skupine, pretrpjele štetu koja uključuje fizičku ili mentalnu povredu, emotivnu patnju, materijalni gubitak ili ozbiljnu povredu njihovih temeljnih prava putem akata ili propusta koji predstavljaju teška kršenja međunarodnog prava o ljudskim pravima ili ozbiljne povrede međunarodnog humanitarnog prava, u skladu s Rezolucijom Opće skupštine Ujedinjenih naroda 60/147 Temeljna načela i smjernice o pravu na pravni lijek i reparaciju za žrtve teških kršenja međunarodnog prava o ljudskim pravima i ozbiljnih povreda međunarodnog humanitarnog prava. Gdje je to primjereno te u skladu s unutarnjim pravom, pojam žrtva uključuje i članove uže obitelji ili štićenike neposredne žrtve i osobe koje su pretrpjele štetu u nastojanju da pomognu žrtvama u nevolji ili da spriječe njihovu viktimizaciju.

Evakuiran u Pakračku poljanu

Author(s): Đorđe Gunjević / Language(s): Croatian

Dnevničko-memoarski zapisi Đorđa Gunjevića, ratnog pomoćnika povjerenika Vlade za Pakrac zaduženog za zdravstvo i socijalnu skrb, tekst je koji ukazuje na sudbinu pojedinca u vihoru Domovinskoga rata, ali i na sudbinu zajednice. Gunjević je svoj posao pomoćnika povjerenika, koji je potrajao nešto više od mjesec dana, radio u ekstremno teškim ratnim uvjetima u Pakracu. Glavna točka njegovog posla bio je Medicinski centar, velika i ugledna zdravstvena ustanova, koja je bila samo dvjestotinjak metara udaljena od položaja pobunjenih Srba. Tko je bio u Pakracu i vidio gdje je Medicinski centar, a gdje su bili položaji pobunjenika, zna da im je bolnica bila kao na dlanu, doslovce na puškomet, i zna da nisu morali ni nišaniti da bi je pogodili. Pakrac je od kraja kolovoza, pa sve do potpisivanja Sarajevskog primirja bio jedna od žarišnih točaka u Domovinskom ratu. Istina, nikad toliko pod lupom javnosti poput Vukovara ili Dubrovnika, ali kada je početkom 1992. godine potpisano Sarajevsko primirje, Pakrac je, baš kao i obližnji Lipik, bio jedan od najrazrušenijih hrvatskih gradova. U takvim nemogućim okolnostima trebalo je nekako djelovati i koliko je to bilo moguće održavati red u Medicinskom centru u kojem je i pri kraju rujna 1991. godine još uvijek bilo više od 300 pacijenata, od toga njih 275 na Psihijatriji. Gunjević je osmislio, a u dogovoru s Ministarstvom zdravstva i svojim pakračkim suradnicima i suradnicama proveo važnu, rizičnu, humanu, ali i nužnu operaciju - evakuaciju Medicinskog centra. Nagrada za to bio mu je, zbog njegove nacionalne pripadnosti, „boravak“ u Pakračkoj Poljani, pod zapovjedništvom Tomislava Merčepa, jednoj od najtamnijih i najsramotnijih točaka Domovinskog rata. Tako se je klatno sudbine u Gunjevićevu slučaju gibalo vrlo brzo: od vrhunca zbog uspješne evakuacije do propasti i razmišljanja o samouništenju na Pakračkoj Poljani u samo nekoliko dana. Gunjevićevi zapisi nisu, međutim, samo knjiga o njegovoj osobnoj sudbini. To je knjiga o tome koliko jedna zajednica može u ratu brzo propasti, odnosno, preciznije rečeno, koliko brzo može biti prisiljena na propast. U samo nekoliko dana Pakrac se našao na popisu mjesta u Hrvatskoj koja su krajem ljeta i početkom jeseni za vrijeme pobune i agresije na Hrvatsku, mimo svoje volje, civilizacijski propadala. U samo nekoliko dana stanovnici Pakraca morali su zaboraviti kakva je to civilizacijska tekovina tekuća voda iz vodovoda, što je to organizirani komunalni život, morali su naučiti što znači šištanje plina iz uništenih instalacija, kako izgleda život u gradu u kojemu ne funkcioniraju socijalne službe, u kojemu se broj zaposlenih u Medicinskom centru naglo smanjuje sedam puta, u kojem se više ne mogu isplaćivati mirovine, ne zato što nema novca, nego zato što to fizički nije moguće. U svemu tome, i u svojoj dramatičnoj osobnoj sudbini, Gunjević nalazi lijepe riječi i riječi poštovanja za mnoge svoje sugrađane. Nekima od njih bit će ugodno čitati ove zapise. Ima među njima ljudi raznih struka, raznih nacionalnosti. S poštovanjem se prisjeća svojih kolega iz zdravstva, primjerice Katice Bergman, dr. Nikole Zelića, dr. Luke Vrbana i Slave Jankovića, dr. Ivice Kosteckog. Sa sjetom se prisjeća svog kolege iz Povjereništva Stjepana Širca. Nekima, pak, vjerojatno neće biti ugodno čitati Gunjevićeve zapise. I opet, tu ima ljudi raznih struka, raznih nacionalnosti, kako „ njegovih“ Srba, tako i Hrvata. Začuđujuće je, međutim, da Gunjević pronalazi riječi poštovanja, pa i simpatije, čak i za neke ljude koji su ga držali u zatočeništvu u Pakračkoj Poljani. Gunjevićeva priča na kraju je ipak imala sretan završetak, koliko je to moguće u ratno doba. Ostao je živ, kuću je obnovio, a Grad Pakrac ga se sjetio i dodijelio mu priznanje. Njegovi zapisi isključivo su - njegovi. Rezultat su začudne, gotovo nevjerojatno činjenice da je rokovnik u kojemu je 1991. godine bilježio što je radio kojega dana uspio sve „preživjeti" i koji je poslužio kao temelj za rekonstrukciju događaja i prizivanje događaja iz sjećanja. Njegova sjećanja, zabilježena oporim stilom, lišenim lirike, točna su koliko sjećanja pojedinca, bez obzira na pomoćna sredstva, mogu biti. No, ona su, osim osobnog svjedočanstva jednog doba i jedne sudbine, i poziv svima drugima da pokrenu vlastita sjećanja i iza sebe ostave memoarski zapis na jedno burno, ratno doba.

Konzultacijski proces o Inicijativi za osnivanje REKOM - pregled mišljenja, prijedloga i preporuka - srpanj – prosinac 2009.

Author(s): / Language(s): Bosnian,Croatian,Serbian

Konzultacije su organizirali Centar za građanske inicijative Poreč (Hrvatska) i Documenta (Hrvatska). Skupu je prisustvovalo 25 sudionika/ca iz organizacija za ljudska prava, udruga stradalih i obitelji nestalih, organizacija mladih, ženskih grupa, profesionalnih udruga i lokalnih vlasti u Istri. Amir Kulaglić iz Srebrenice (BiH), Vesna Teršelič (Documenta, Hrvatska) i Eugen Jakovčić (Documenta, Hrvatska) bili su predavači, dok su skup moderirali Bisera Momčinović (Centar za građanske inicijative Pula, Hrvatska) i Goran Božičević (MIRamiDA centar Grožnjan, Hrvatska). Radio Pula, Tv Nova izvještavali su sa događaja. Novi list i Glas Istre su objavili razgovor s Amirom Kulaglićem, autora Mladena Radića, kao i tekst „Prekinuti šutnju i poricanje“ autorice Tatjane Gromače.