Spoljna politika Jugoslavije 1950-1961.

Author(s): / Language(s): English,Russian,Serbian

The collection of paper consists of 34 articles written by Serbian, Russian, Bulgarian, Israeli, Greek, Finish, Czech, Montenegrin, Croatian and Slovenian historians about different aspects of the foreign policy of the socialist Yugoslavia in the period between 1950 and 1961. In the focus of the researchers’ interests were the issues of the normalization of the relations between Yugoslavia and the Soviet Union and its allies after the confrontation which lasted from 1948 to 1953, the opening of Yugoslavia towards Western world, the way of the creation of the new concept of Yugoslav foreign policy based on the bloc non-alignment concept and the participation of Yugoslavia in the creation of the Balkan Pact with Greece and Turkey (1953-1954).

1968 - четрдесет година после

Author(s): / Language(s): Serbian

1968 – Forty Years Later represents a collection of historiographical works of 26 authors from different countries (Serbia, Russia, Czech, Croatia, Bulgaria, and Germany) about the international relations and the foreign-relation temptations of Yugoslavia and also about the domestic circumstances in Yugoslavia during the years 1967-1969. The first part of the book is dealing with topics like: 1968 as the turning-point for Eastern Europe, „Prague Spring“ after the increase of Soviet pressure on Czechoslovakia (July 1968), „Prague Spring“ and the attitudes of the Hungarian leadership, its influence in Bulgaria, the phenomenon of the Czechoslovak opposition after the defeat of the „Prague Spring“ in 1969-1972, the year 1968 as a point of departure of the new Yugoslav foreign policy orientation, Yugoslav reactions to the crisis in the Middle East and dictatorship in Greece, Yugoslav-Soviet, Yugoslav-Romanian and Yugoslav-Italian relations in the days of the Soviet intervention in Czechoslovakia, Yugoslavia relations with the Federal Republic of Germany in 1960s, Yugoslav economic emigration in West Germany and the visit of the crew of Apollo 11 to Yugoslavia in 1969. The second part of the book is consisted from the works about Yugoslavia's activities in domestic and foreign policy after the intervention of the Warsaw Pact in Czecholsovakia in 1968, Yugoslav People’s Army’s ordeals in 1960s, the echo of the global student revolt of 1968 in Yugoslav youth and student press, student demonstrations in Belgrade and Yugoslavia in 1968, the case of Krunoslav Draganovic as one aspect of Yugoslav − Vatican relations, liberalization of Yugoslav theatre, and „rebellious“1968 in Istria. Most works are based on the new historical researches and they, after forty years, try to give a new answer and point of view on the issues connected with the happenings in 1968. The book contains also Chronology of the important events in 1968 and Bibliography of the selected Works on 1968.

Srpska krhka vertikala

Author(s): Marko Nikezić,Latinka Perović / Language(s): Serbian

Description of structural Problems of the Serbian political System by Marko Nikezić, former member of the Yugoslav Central Committee of the League of Communists.With a detailed introductory chapter by Latinka Perović

Milošević vs Jugoslavija. Knjiga I

Author(s): / Language(s): Serbian

Prevladavanje prošlosti – uzroci i pravci promene slike istorije krajem XX veka

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Krajem XX veka duboko se izmenilo gledanje država, etničkih i socijalnih grupa na vlastitu prošlost. Nestanak hladnog rata snažno je ubrzao ovaj proces. Promene su različite: odbacuju se ranije službene verzije istorije, rehabilituju se prećutane strane istorije, oživljava kult "korena", menja se kultura sećanja, prevladavanje prošlosti iznova se pravno reguliše itd. Francuski istoričar P. Nora smatra da je došlo do "ubrzavanja istorije", jer kontinuirane i trajne pojave više to nisu, već su na delu promene koje teku sve brže. To je snažno uticalo na sećanje. Idejni preokret razbio je jedinstvo istorijskog vremena, tj. vezu koja je spajala sadašnjost sa prošlošću i budućnošću. Ovo jedinstvo počivalo je na ubedjenju da društvo, nacija ili grupa stvaraju budućnost tako što odredjuju šta treba zadržati iz prošlosti što bi dalo smisao sadašnjosti. To je bio ujedinjujući elemenat. Današnja neizvesnost oko budućnosti takodje nameće sadašnjici odredjenu vrstu obaveze da se seća. Trijumfalistički je obznanjen slom istorije koja nam je bila bliska, a koja je opterećivala sadašnjicu sa imperativom "obaveznog sećanja". Ubrzavanje promena izazvalo je dramatično pomeranje celokupne prošlosti na distancu, kao da smo od nje odsečeni, stvarajući utisak "sveta koji smo izgubili". Sadašnjost je postala sumnjiva zbog naglo iskonstruisane vlastite istorijske svesti, koja počiva na novim sećanjima. Pored ubrzanja na delu je i "demokratizacija istorije" (Nora 1999). Krupne idejne promene pokrenute su složenim tektonskim društvenopolitičkim i ideološkim preokretima krajem XX veka. Ova knjiga bavi se samo delom idejnih promena koje se tiču izmenjenog vidjenja istorije.

Između anarhije i autokratije – Srpsko društvo na prelazima vekova (XIX-XXI)

Author(s): Latinka Perović / Language(s): Serbian

Ogledi koji čine sadržaj ove knjige nastali su u proteklih dvadeset pet godina kao rezultat mojih istraživanja srpske države i društva. Najveći broj ogleda objavljen je u zbornicima sa naučnih skupova ili u tematskim zbornicima, u istorijskim časopisima ili kao uvod u kritička izdanja istorijskih izvora koja sam priredila. Manji je broj ogleda koji se prvi put objavljuju u ovoj knjizi: kao osnova za njih poslužila su naučna predavanja koja sam održala u pomenutom razdoblju. Tri ogleda predstavljaju moje osvrte na dve biografije i jednu autobiografiju. Uvrstila sam ih u ovu knjigu primarno zato što oni upotpunjuju sliku o srpskoj intelektualnoj eliti, kojoj je u knjizi posvećeno jedno poglavlje. Ali i zato što je njihovo objavljivanje rezultat isključivo nesebičnog ličnog pregalaštva Ljiljane Vuletić i Aleksandra Lebla.

Čaršija - Utrina ili Srbija

Author(s): Tomislav Ognjanović / Language(s): Serbian

Politička pluralizacija u Srbiji, započeta ustavno-pravno 1990. g., predstavlja specifičnu sliku političkog pluralističkog života u postkomunističkom društvu. Ona se razlikuje od političke pluralizacije u drugim državama komunističkog bloka, posebno od istog procesa u drugim republikama bivše Jugoslavije. U čemu je ta specifičnost? Da bismo odgovorili na ovo pitanje, treba da se podsetimo na period donošenja famoznog Ustava iz 1974.g. Deo aktivne komunističke strukture i većina elitne, kako se verovalo, srpske inteligencije dočekali su i doživeli ovaj najviši pravni akt kao dokument kojim se podrivaju državni temelji Srbije, pa i Jugoslavije, suprotno delu političkih i intelektualnih struktura koji ga je usvojio kao mogućnost prihvatljivog regulisanja odnosa među narodima i nacionalnim manjinama u Jugoslaviji. Ovo racionalno stanovište nije zaustavilo, prvo prigušenu a kasnije sve glasniju, kampanju nacionalističke srpske inteligencije u Akademiji nauka, Udruženju književnika Srbije, političko-partijskim institucijama i institutima i na raznim političkim i kulturnim tribinama.

Savremenici fašizma 2. – Jugoslavija u okruženju 1933-1941.

Author(s): Olivera Milosavljević / Language(s): Serbian

U kontekstu naglog uspona fašizma u Evropi i njegove pobede u pojedinim zemljama, jedno od pitanja koje se postavljalo u beogradskoj javnosti, odnosilo se na mogućnosti njegove pojave i u Jugoslaviji, i u skladu sa tim, na analize uslova koji u zemlji postoje za eventualni razmah fašističkih ideja. Nasuprot dominantnom stavu da u zemlji nema fašističkih pokreta, levičari su registrovali njihovo prisustvo, posebno izraženo u rasističkim obeležjima. Demokratskoliberalno stanovište je odbacivalo ove teze sa obrazloženjem da se fašizam uglavnom javlja u gradovima, a da u zemlji seljaka fašističke ideje mogu da nastanu samo kao plod kafanskih razgovora. Po mišljenju intelektualaca ove struje, socijalni uslovi u Jugoslaviji nisu bili pogodni za njegov razvoj, a ideje pojedinih pokreta koje su „ličile“ na fašizam, uglavnom su ocenjivali kao marginalne i potpuno bezopasne. Minimizujući fašističku opasnost u zemlji, liberalno stanovište ni u Ljotićevom pokretu nije videlo sklonost ka fašizmu, već samo njegove „primese“, „loš surogat“ i „neozbiljna oponašanja fantasta“, sklonijih diktaturi nego temeljima ove ideologije. Ambivalencija konzervativnih krugova ispoljavala se i u ovom pitanju. Fašističke ideje su odbacivane kao i teze da su prisutne u zemlji, ali su se istovremeno za Jugoslaviju tražila rešenja koja su uzor pronalazila upravo u njima. Desničari su odricali da su i sami nosioci fašističkih ideja, ali ne zato što se sa njima nisu slagali, već što su verovali da su „novi nacionalizmi“ – fašizam i nacionalsocijalizam – specifično italijanski i nemački produkt, dok je ideologija Zbora, iako sastavni deo globalne pojave „novog nacionalizma“, autentična domaća tvorevina.

Portreti

Author(s): Slobodan Inić / Language(s): Serbian

U deceniji koju su obeležili slom komunističke ideologije i nestanak jugoslovenske države, glas Slobodana Inića (1946-2000) bio je jedinstven, i zato lako prepoznatljiv. Inić je mnogo pisao. Kao da je hteo da otme od zaborava i, u isto vreme, da zaustavi: obnovu i primenu velikosrpskog nacionalističkog projekta; kolektivno stradanje naroda i lične patnje ljudi; uništavanje dobara koja su teškom mukom sticale generacije; provalu duboko arhaične svesti koja je vodila samoizopštavanju i nepomirljivoj isključivosti; oslobañanje atavističkih instinkata koje je rezultiralo otrovnom mržnjom prema svakom drugom i svemu drugačijem, nasiljem i zločinom, - jednim bolesnim stanjem duha. U svemu tome, Inića su najviše zanimali ljudi kao žrtve, ali i kao demijurzi zla, stvarni ili umišljeni akteri istorije. Zbog prvih je patio, druge je naslikao onako kako ih je on, kao savremenik, video. U tom smislu, njegovi su Portreti nezaobilazno istorijsko svedočanstvo. To nije istorija ideologije, države, poretka, dogañaja. Ali, Portreti su, na osoben način, istorija svega toga, samo ne bezlična. Pred čitaocem su ljudi od krvi i mesa, sa imenom i prezimenom, moćni i opasni, uvereni u svoje misije, ali bez smisla za istoriju. Bez moći, oni su samo ljušture, a njihovo profetstvo - obična lakomislenost. To je ta igra istorije koju savremenici ne priznaju.

Milošević vs Jugoslavija – Knjiga II

Author(s): / Language(s): Serbian

Srebrenica: Od poricanja do priznanja

Author(s): / Language(s): Serbian

Knjiga koja je pred čitaocem je pokušaj da se u potpunosti sagleda kontekst srebreničkog masakra, kao pojedinačno najvećeg i najmonstruoznijeg zločina počinjenog tokom jugoslovenskih ratova 1991- 1999. godine. Taj zločin ostaje kao opomena čovečanstvu o neophodnosti stalne spremnosti za prepoznavanje politike koja planira takve zločine. Do njih nikada ne dolazi preko noći. Uprkos činjenici da međunarodno humanitarno pravo i korpus ljudskih prava nikada nisu bili razvijeniji, do najvećeg stradanja nedužnih civilnih žrtava došlo je upravo u XX veku. Do masovnog stradanja civila došlo je čak i nakon holokausta nad Jevrejima u Drugom svetskom ratu, što je međunarodnu zajednicu ponukalo na osnivanje dva ad hoc krivična suda, jedan za Jugoslaviju i drugi za Ruandu. Njihovo postojanje ubrzalo je i stvaranje stalnog Krivičnog suda, takođe u Hagu. Zločin u Srebrenici dogodio se pune četiri godine nakon početka rata na teritoriji bivše Jugoslavije. Rat u Bosni i Hercegovini je od početka 1992. godine bio genocidan, jer je politika zvaničkog Beograda podrazumevala etničko čišćenje. Ono je kroz različite forme nasilja i zastrašivanja, odnosno terora, imalo za cilj da, Bošnjake, sa teritorija na kojima su stolećima živeli, prvenstveno onih duž reke Drine, otera, kako bi se stvorile čiste srpske etničke teritorije. Etničko čišćenje nisu izmislili Srbi. Međutim, uznemirava činjenica da se ono odvijalo, uprkos svim informacijama kojima se raspolagalo o masovnim ubistvima, maltretiranju, uništavanju kulturne baštine, pljačkama privatne imovine, masovnom nasilnom transferu ljudi i sl.

Montirani procesi protiv kosovskih Albanaca (1999-2001)

Author(s): Fahri Musliu / Language(s): Serbian

The book “Framed Trials of Kosovo Albanians” is a product of the author’s three-year coverage of some of hundreds of proceedings against Kosovo Albanians from the autumn of 1999 till mid-2001. As the only Albanian journalist and longstanding Belgrade correspondent for the media in Albanian, the author was keeping the Albanian public posted on those trials via the Radio Voice of America and the Pristine-seated Zeri daily. Though not in detail such political trials usually necessitate, the book factually and authentically speaks of the legal processes instituted against prisoners of war – actually 2,000 Albanian hostages who were lucky enough to survive. The others met their death in prisons. The author finished his manuscript in May 2001 when all trials were practically over and the great majority of prisoners released under the Amnesty Law. However, for objective reasons, it was only in May 2002 that the book came out of print in Albanian. On March 26, 2002, the last group of 145 prisoners was transferred from Serbian prisons to Kosovo under the agreement between the Serbian authorities and the UNMIK administration. Thus, as mother of the well-known political prisoner Nait Hasani put it, “the doors of Serbian prisons were finally and forever closed for Albanians.” The book also reveals the nature and philosophy of Serbian public prosecutor offices and trial chambers that have been moved from Kosovo to Serbia. They did all but administer justice. They were nothing but mouthpieces of the then criminal regime symbolized in Slobodan Milosevic. The Albanians – including numbers of juveniles and women – they took hostage were indicted of terrorism either as members or supporters of the KLA labeled a terrorist organization. Without a single argument and evidence supportive to the charges, they meted out draconian punishment to those people. Many legal experts, independent intellectuals and human rights organizations from Serbia raised their voice against court decisions, calling those trials “the biggest defeat of the Serbian judiciary ever disgracing not only the legal profession but also the Serbian nation as a whole.”

Vukovarska tragedija 1991 – U mreži propagandnih laži i oružane moći JNA (Knjiga I)

Author(s): / Language(s): Serbian

Knjiga „Medijska priprema rata u Hrvatskoj“ predstavlja deo kontinuiranog nastojanja Helsinškog odbora za ljudska prava u Srbiji da dokumentuje stvarne uzroke raspada Jugoslavije. Materijali i dokumenti sakupljeni u ovoj knjizi doprinose razumevanje političkog i društvenog konteksta koji je prethodio ratu. Zbog toga ovo izdanje Helsinškog odbora spada u korpus nezaobilaznih izvora za istraživače koji se bave aktuelnom istorijom balkanskog regiona. Presudom “Vukovarskoj trojci”, a pre toga presudom za Dubrovnik, te onoj Milanu Martiću, hrvatski rat je dobio i svoj sudski epilog. Posebna optužnica protiv Slobodana Miloševića podignuta 17. septembra 2002. godine i to za učestvovanje u udruženom zločinačkom poduhvatu, koji je “nastao pre 1. avgusta 1991, a trajao je najmanje do juna 1992”, nažalost, nije dobila svoj sudski epilog.

Vukovarska tragedija 1991 – U mreži propagandnih laži i oružane moći JNA (Knjiga II)

Author(s): Sonja Biserko / Language(s): Serbian

Cilj ove studije je analiza uloge Operativne grupe Jug Oružanih snaga SFRJ (Gardijske motorizovane brigade i dodatne jedinice) tokom dejstava u Slavoniji, Baranji i zapadnom Sremu u cilju zauzimanja Vukovara, i nakon tih operacija (od septembra do 24. novembra 1991). Dva su bitna aspekta ove analize. Prvo, u izveštaju se istražuje struktura oružanih snaga SFRJ, doktrina komande i kontrole (nad oružanim snagama i unutar njih), disciplina i ostali važni aspekti. Drugo, u izveštaju se analizira na koji način je Operativna grupa Jug oružanih snaga SFRJ u jesen 1991. izvodila operacije u Slavoniji, Baranji i zapadnom Sremu (i Vukovaru), uključujući odnose između Gardijske motorizovane brigade i drugih oružanih grupa koje su dejstvovale na vukovarskom području pre, za vreme i posle evakuacije vukovarske bolnice. Da bi postigla svoj cilj na najefikasniji način, studija je podeljena na dve velike celine. Svaka celina se sastoji od više delova. Da bi se olakašalo čitanje, svaki deo počinje sažetim prikazom. Skraćenice su navedene i objašnjene posebno u Glosaru.

Masakr u Suvoj Reci - mart 1999. – Dosije K. V. 02/2006

Author(s): Fahri Musliu / Language(s): Serbian

Na Kosovu je od uvođenja srpske uprave 1990. godine vlast počela da sprovodi državnu represiju surovih formi nad svojim džavljanima koji su pripadali albanskoj populaciji. Ta represija je pojačana tokom 1998. godine, kada policijske, vojne i paravojne formacije Srbije počinju „borbu protiv albanskih terorista,“ zbog čega je na kraju bilo potrebno da interveniše međunarodna zajednica vazdušnom kampanjom NATO snaga protiv vojnih, policijskih i drugih strateških objekata Srbije, odnosno Savezne Republike Jugoslavije, uključujući Kosovo. Tokom tromesečnog rata koji su vodile snage NATO pakta i pripadnici OVK protiv vojnih i policijskih snaga Srbije, na Kosovu su se dogodili mnogi varvarski zločini nad albanskim civilima, koje su bez milosti sprovodili pripadnici srpske vojske, policije i paramilitarnih jedinica i u kojima nisu bile pošteđene čak ni bebe... Da bi izbrisali tragove zločina, najviši srpski zvaničnici organizovali su sahranjivanje tela žrtava na vojnom strelištu u Prizrenu, a zatim ih otkopavali i transportovali u Srbiju, u masovne grobnice u Batajnici kod Beograda... Porodice žrtava i dalje su u bolu jer i dan-danas nisu identifikovane sve žrtve zločina u Suvoj Reci i drugde.

Snaga lične odgovornosti

Author(s): / Language(s): Croatian,Serbian

U oktobru 2008. godine Latinka Perović je napunila 75 godina života. Knjiga “Snaga lične odgovornosti”, zbirka članaka njenih prijatelja i saradnika, je izraz poštovanja njenom dugogodišnjem istraživačkom radu i zalaganju za razumevanje Srbije i njenog napora da se modernizuje. Ova knjiga je omaž njenom životnom zalaganju za istinu, toleranciju, individualno poštenje i hrabrost, odgovornost prema vlastitoj zemlji. Knjiga je takođe počast Latinki Perović – čoveku, istoričaru, političaru i, iznad svega, prijatelju i saradniku. Među srpskim istoričarima, Latinka Perović je verovatno uložila najveći trud da se pronikne u početke moderne istorije Srbije tokom XIX veka, bez čega se ne može razumeti ni aktuelna drama srbijanskog društva u pravljenju bilansa dvovekovnog lutanja. Isto tako, nije moguće dati odgovore na sve dileme sa kojima se Srbija na dramatičan način suočava bez uvida u suštinu dugotrajne političke opcije, Srbije kao hegemona na Balkanu, koja je završila u zločinu. U jednom razdoblju, dok je bila istaknuti političar, Latinka Perović je duboko uvažavala svu kompleksnost jugoslovenske federacije, suprotstavljajući se konstatntnom odbijanju Srbije da pristane na napor koji takva državna zajednica zahteva. Ona je u tom pogledu jedna od retkih koja je razumela tu složenu državnu zajednicu i potrebu za ravnopravnim odnosima između svih republika, bez čega takva zajednica nije moguća. Zato je i njeno razumevanje raspada Jugoslavije jedinstveno među, kako srpskim istoričarima, tako i među političarima. Ova knjiga, kao izraz našeg dubokog poštovanja za Latinku Perović, istovremeno je i pokušaj odupiranja marginalizaciji njene pojave, njenog rada i razumevanja Srbije. Bez takvog uvida i razumevanja, Srbija ne može istinski postati deo zajednice evropskih zemalja.

Proces Vojislavu Šešelju: Raskrinkavanje projekta Velika Srbija

Author(s): / Language(s): Croatian,Serbian

Ova knjiga je izbor dokumenata i izveštaja sa suđenja Vojislavu Šešelju pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju u Hagu. Podeljena je na nekoliko poglavlja. Prvo poglavlje se odnosi na istorijat radikalne stranke i njen program Velike Srbije. Za potrebe Tužilaštva, Iv Tomić je priredio ekspertski izveštaj o velikosrpskoj ideji radikalne stranke koji obuhvata period od njenog osnivanja do sada. Sa tekstovima Latinke Perović i Olge Popović – Obradović, prvo poglavlje dešifruje suštinu tog programa i daje objašnjenja koja su neophodna za razumevanje drame srpskog naroda krajem XX veka.

Logori, zatvori i prisilni rad u Hrvatskoj/Jugoslaviji 1941.-1945., 1945.-1951.

Author(s): / Language(s): Croatian,German,Serbian

Thirteen presentations from the scientific conference "Camps, Prisons, and Forced Labor in Croatia/Yugoslavia 1941-1945, 1945-1951" held on May 12, 2009, at the Croatian Institute of History are published in this proceedings. Seven Croatian, five Serbian, and one German historian presented the results of their latest research on deprivation of freedom, camps, prisons, and forced labor during World War II and in the post-war period.

Towns and Cities of the Croatian Middle Ages: Image of the Town in the Narrative Sources: Reality and/or Fiction?

Author(s): / Language(s): English

"Image of the Town in the Narrative Sources: Reality and/or Fiction?" continues the series Towns and Cities of the Croatian Middle Ages on medieval urban history, which started with the international triennial at the Croatian Institute of History in 2010 and the papers published in 2014, in the proceedings titled Towns and Cities of the Croatian Middle Ages: Authority and Property. The present volume focuses on the image of the town in the narrative sources and results from the second international triennial, held in Zagreb in Autumn 2013.

Dosije: Srpska dobrovoljačka garda

Author(s): Jovana Kolarić / Language(s): Serbian