Język polski na Ukrainie – stan, status, edukacja

Author(s): Jerzy Kowalewski / Language(s): Polish Issue: 3/2022

W artykule zostały przedstawione dotychczasowe badania nad językiem polskim na Ukrainie w aspekcie językoznawczym oraz socjolingwistycznym. Komentując te badania, autor stawia wiele pytań, m.in. o kryteria narodowości polskiej, o granice polskiej kultury, o rolę państwa polskiego w promocji polskości na Ukrainie, a także o status języka polskiego na Ukrainie w przestrzeni prywatnej (w rodzinach) i publicznej: mediach, Internecie, Kościele katolickim, polskich instytucjach. Język polski na Ukrainie jest językiem obcym, jednak ponad 30-letnie nauczanie języka polskiego (też jako obcego) nie przynosi efektów – co potwierdzają badania autora na Ukrainie oraz obserwacje uchodźców w Polsce. Autor sugeruje zmianę podejścia edukacyjnego: z językowego (komunikacyjnego) na kulturowe, w którym istotne jest doświadczenie kultury, przeżycie, aspekt wychowawczy. Taka edukacja ma przygotować obywateli Ukrainy do emigracji do Polski (i Europy) lub współpracy z Polską na Ukrainie.

Ślad Poety. Muzeum Adama Mickiewicza w Wilnie

Author(s): Alicja Dzisiewicz / Language(s): Polish Issue: 4/2023

Wodzu nasz, Piłsudski! Postać Marszałka w polskojęzycznej prasie żydowskiej okresu międzywojennego

Author(s): Anna Landau-Czajka / Language(s): Polish Issue: 3/2013

W okresie międzywojennym w języku polskim ukazywało się około 200 czasopism żydowskich. W prasie tej jednak Polsce i Polakom poświęcano niewiele uwagi. Piłsudski był jednym z niewielu Polaków, o których czytelnicy prasy mogli dowiedzieć się czegoś więcej. Biorąc pod uwagę różnorodność nurtów politycznych reprezentowanych przez te czasopisma, ich stosunek do Polaków, innych odbiorców, odmienne postrzeganie rzeczywistości politycznej i częste wzajemne animozje, reprezentacja Piłsudskiego może być jednym ze stosunkowo niewielu spójnych aspektów dla całej prasy żydowskiej wydawanej w języku polskim. Oczywiste jest, że po 1926 roku artykuły o Piłsudskim musiały się ukazywać, ale obowiązek nie był jedynym powodem pisania o nim; obok tekstów banalnych i zdawkowych zdarzały się też teksty głęboko emocjonalne i znacznie przekraczające niezbędne minimum. Dla żydowskich czasopism Piłsudski był niekwestionowanym i jedynym twórcą niepodległości w Polsce, a czasem nawet w całej Europie, który uchronił przed bolszewicką nawałą. Był też przywódcą, obrońcą Żydów, choć nie dość zaangażowanym, a dla syjonistów wzorem do naśladowania dla tych, którzy chcą odbudować państwo żydowskie. Jednak kult Piłsudskiego w czasopismach żydowskich miał konkretne cele polityczne. W pierwszych latach niepodległości był formą ataku na Narodową Demokrację, w okresie rządów sanacji podkreślał, że zgodnie z koncepcją Marszałka wszyscy obywatele państwa mają równe prawa, po 1935 roku służył uzasadnieniu, że obóz pomajowy dyskryminując Żydów, zdradza jego ideały.

„I zawsze w sercu obraz twój nosić będę…” – kobiety w pieśniach Mordechaja Gebirtiga

Author(s): Anna Jeziorkowska-Polakowska / Language(s): Polish Issue: 1/2011

Mordechaj Gebirtig (1877-1942), robotnik, stolarz, kupiec, poeta, aktor. Ze względu na niewielką ilość faktów biograficznych z jego życia, jego twórczość stała się jedynym źródłem informacji o latach życia poety. Debiutował w 1905 roku w krakowskim czasopiśmie „Socjaldemokrat”, piętnaście lat później ukazał się jego pierwszy tomik poezji Folkstimlech (Melodia ludowa), składający się z dwudziestu wierszy. Wydany w 1936 roku zbiór Majne lider (Moje pieśni) zawierał pięćdziesiąt cztery teksty piosenek wraz z melodiami (lata 1920‑1936). Analiza dorobku Gebirtiga, poza ujawnieniem jego biograficznych tajemnic, pozwala na stworzenie typowego portretu żydowskiej kobiety – od narodzin do śmierci. W twórczości poety zdaje się odbijać każdy etap: dzieciństwo, młodość, małżeństwo, macierzyństwo i starość. Powyższy cytat z ballad Mordechaja Gebirtiga ilustruje kobiety w różnych scenach. Wyłaniający się obraz wydaje się nie być jednorodny i klarowny, w dużej mierze determinują go ograniczenia wspólnotowe, z jakimi zetknęły się wszystkie te kobiety. Po prostu odgrywają role, które im przydzielono. Córki mogą być albo posłuszne, albo zbuntowane, żony – pokorne, niezadowolone, wymagające, panny są wspaniałe, piękne, kochające, przywołujące wspomnienia miłosne, czasem nawet upadłe… Takie jest życie. Można powiedzieć, że nie ma w tym nic nowatorskiego – zwyczajność i rzeczywistość. Ale w tym pozornie zwyczajnym i realistycznym portrecie jest cecha wyjątkowa i osobliwa: wyidealizowana wizja matki. Prawdziwe sanktuarium tradycji żydowskiej, chroniące rodzinę, wiarę i wszystkie najcenniejsze cnoty.

Pożegnanie z obcością. Znaki pamięci żydowskiej w najnowszym dramacie polskim

Author(s): Olga Maciupa / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Jednym z tradycyjnych skojarzeń Żyda jest jego obcość. Obraz Żyda jako obcego wpływa na historyczną pamięć zbiorową w Polsce. Żydzi przez długi czas pozostawali poza dyskursem publicznym i narracjami historycznymi. Artykuł jest próbą rekonstrukcji negatywnych stereotypów na temat Żydów na gruncie współczesnego dramatu polskiego. Sztuki, które będą analizowane, zostały napisane podczas warsztatów przez Tadeusza Słobodzianka i „Laboritorium Dramatu” w 2007 roku w Nasutowie (woj. lubelskie). W wyniku tych spotkań powstały następujące sztuki: „Nasza klasa” T. Słobodzianka, „Walizka” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, „Żyd” Artura Pałygi, „Nic, co ludzkie” Artura Pałygi, Piotr Ratajczaka, Pawła Passiniego oraz „Compliance.(adherence)” Piotra Rovitskiego. Głównym problemem tych spektakli jest pamięć o stosunkach polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej w kontekście nowoczesności. Te teksty teatralne zapowiadały, że w społeczeństwie polskim odbywa się dialog. Dialog ten dotyczył traumatycznych doświadczeń historycznych. Głównym przesłaniem spektakli jest emocjonalne poczucie winy. Wizerunek Żyda uległ przemianie, Żyd nie jest już obcym, został przyjęty do wspólnej przestrzeni kulturowej i pamięci.

Ślady Holocaustu Tadeusza Różewicza

Author(s): Krzysztof Lichtblau / Language(s): Polish Issue: 7-8/2018

W swoich późniejszych pismach Tadeusz Różewicz zastanawia się, co pozostało po ofiarach Holokaustu. Odwracamy przedmioty, które zdają się nakładać na spersonalizowane doświadczenie świadków. Wszystko to zostało dodatkowo przefiltrowane przez fragmentaryczną pamięć ludzi. Czym jest nóż Mieczysława Porębskiego, bramą do Auschwitz czy pociągiem? Kultura popularna często używa tylko hasła Holokaustu, choć Różewicz w swoich pracach ukazuje poszerzanie się pola znaczeniowego tych obiektów. Zagłada jest przeżyciem i nie może zostać wyłożona na półkę i pozostać jedynie eksponatem. Opowiadanie „Wycieczka do Muzeum” wydaje się być tragiczną przepowiednią.

Kokebe, Czutyk, dos Gesl i inne. Żydowskie toponimy Lublina

Author(s): Piotr Nazaruk / Language(s): Polish Issue: 9-10/2020

Artykuł analizuje przedwojenne toponimy miasta Lublina w języku jidysz, ich rodzaje, znaczenie i etymologię. Chociaż polscy Żydzi używali unikalnych wspólnych nazw jidysz dla ulic i miejsc w miastach, w których mieszkali, poszukiwanie takich nazw jest często utrudnione ze względu na brak istotnych źródeł. Jednak w przypadku Lublina dwa ważne artykuły na temat toponimów jidysz, autorstwa miejscowych badaczy żydowskich – Josefa Hernhuta i Jakowa Kojfmana, ukazały się w jidyszowym czasopiśmie „Jidysz far ale” (Jidysz dla wszystkich) na krótko przed wybuchem II wojny światowej. Artykuł uzupełnia typologię Hernhuta i Kojfmana o badania oparte na ustaleniach lubelskiej prasy jidysz, przekazach ustnych i innych pomniejszych źródłach.

The Silence of Judaica

Author(s): Piotr Nazaruk / Language(s): English Issue: 9-10/2020

"The National Library of Poland holds a vast collection of Yiddish prints, both pre and post-war, issued mainly in contemporary and former territories of Poland. Thanks to the effort of the Library and years of digitizing the material, about 25 thousand Yiddish newspaper issues, hundreds of books, posters and leaflets were published online and made available for free at the Library’s digital library polona.pl. Although the researcher’s dream has not yet been fulfilled and the Yiddish OCR system has not yet been implemented in polona.pl, Yiddish scholars in Poland received a powerful and user-friendly research tool. Furthermore, by publishing scans of newspapers from big cities and smaller towns, polona.pl has revealed a forgotten or suppressed multi-linguistic and social landscape of pre-war Poland. Even if some Poles living in, for instance, present day town of Chełm knew about their town’s rich Jewish history and its importance in Jewish folklore already ten or so years ago, the image was surely vague. Today, by a single click, one can literally immerse oneself into the world of pre-war Polish-Jewish reality of a small town and – even withoutunderstanding Yiddish, but simply by browsing the papers and reading Polish fragments appearing there from time to time – find out that it was more complex than one might think [...]".

What do we do with (to) laws and what do laws do to us: A contrastive corpus-based approach to the analysis of metaphorical collocations of the terms law, Gesetz and zakon

Author(s): Katja Dobrić Basaneže / Language(s): English Issue: 2/2024

This paper analyses metaphorical collocations of the terms law in enTenTen20, Gesetz in deTenTen20 and zakon in hrwac 2.2. from a contrastive corpus-based perspective. The hypothesis states that metaphorical collocations operate on the basis of conceptual metaphors that are culturally universal, at least as far as the (legal) languages analysed for the purpose of this paper are concerned. By combining a corpus-based and a cognitive linguistic perspective, the paper attempts to confirm this hypothesis, suggesting that legal systems, albeit resorting to different sources of law, tend to follow the same reasoning in unrelated legal cultures and the contrastively investigated collocates therefore represent near equivalents. Finally, a corpus-based approach reveals semantically related collocates, which in turn assist in the detection of a collocational range and, ultimately, of the conceptual level of these metaphorical word combinations.

Negativni intenzifikatori i njihovi pozitivni kolokati u hrvatskome jeziku: metaforičke kolokacije i uporaba među hrvatskom mladeži

Author(s): Sanja Škifić,Anita Pavić Pintarić / Language(s): Croatian Issue: 2/2024

This paper deals with the analysis of selected negative intensifiers (brutalno, jezivo, ludo, očajno, odurno, odvratno, prokleto, strahovito, strašno, stravično, užasno) and their positive collocates in the Croatian language. The aims of the paper include the description of the semantic fields to which the collocates of the negative intensifiers belong, the use of such collocations among the Croatian youth, and the types of conceptual metaphors that may be identified by establishing the source and target domains in metaphorical collocations containing a negative intensifier and a positive collocate. In order to achieve these aims, the corpus of the Croatian language was examined by using Sketch Engine, and a completion test was prepared and administered among 170 students at the University of Zadar during April 2024. The analysis of the corpus of the Croatian language shows that among the 11 negative intensifiers, the most frequently occurring are ludo, strahovito, užasno i prokleto, with the greatest numbers of different positive collocates. The semantic field of emotions proved to be dominant according to the number of positive collocates, and is followed by the fields related to qualities, physical appearance, cognitive traits, and character traits. When it comes to the use of the analyzed collocations among the Croatian youth, in comparison to the frequency of use of negative intensifiers, a higher frequency of use of neutral intensifiers has been noted, as well as the influence of the English language in the case of the expressions proposed by the participants themselves. Regarding conceptual metaphors identified in the analysed collocations, a high degree of positive emotions, physical attractiveness, and certain character and cognitive traits is associated (depending on the semantic field and collocate) with concepts of horror, terror, craziness, despair, damnation, brutality, and disgust.

Explorations of Morphotactic and Morphosemantic Transparency in Croatian – the Case of Suffixation

Author(s): Ida Raffaelli,Matea Filko,Daniela Katunar / Language(s): English Issue: 2/2024

In this paper, we present the first study on morphotactic and morphosemantic transparency in Croatian. The study was conducted via the Survey Monkey platform and consisted of a series of tasks in which participants were required to identify morphemes or segment words with differing levels of morphotactic (MT) and morphosemantic (MS) transparency, and to provide judgments on the relatedness of words based on morphological or semantic criteria. All the motivated words from the study were produced by suffixation and belong to the general lexicon of Croatian. 101 adult native speakers of Croatian participated in the study. The study was designed to investigate the following research questions: RQ1: are suffixes and base words more accurately identified in MT transparent words, RQ2: what role morphological relations play in assessing paradigmatic relatedness between words, and RQ3: are speakers able to distinguish between derived and non-derived words. Results of the study show that both MT and MS transparency are relevant notions that need to be taken into account for a comprehensive investigation of morphological processing of Croatian derivatives.

Дигиталното поколение vs. слятото, полуслятото и разделното писане

Author(s): Vladislav Marinov,Anita Todoranova-Dushkova / Language(s): Bulgarian Issue: 5s/2024

The article presents the attitudes of two groups of students regarding the spelling (closed forms, hyphenated forms or open forms) of new words whose components (one or two) are words from the English language. The study not only tracks the basic knowledge of the students and their ability to use basic rules in Bulgarian spelling but also their preferences for spelling the analyzed lexical units. In the two test groups, the knowledge of the English language is at different levels, which is a prerequisite for different degrees of interference in the field of spelling. In this way, it is traced whether the degree of proficiency in a foreign language influences the spelling of words or whether the spelling variant they choose is a result of other factors. The results of the experiment clearly show the fluctuations of the respondents in spelling the analyzed lexical units. For the purposes of the study, Chat GPT was also used to determine how useful it can be in solving the spelling cases under consideration.

Gramática sobre la lengua castellana

Author(s): Melania Stancu / Language(s): Spanish Issue: 14/2023

In 2023, we witnessed the birth of a major project for Romanian culture: the inauguration of the Hispanic Library of the Cervantes Institute, as a result of the collaboration between a group of prominent Hispanists from the University of Bucharest, the Romanian publishing house Humanitas, and the Cervantes Institute, under the coordination of a scientific committee formed by specialists from various Spanish and Romanian universities. This is a collection of Romanian translations of classic and contemporary Spanish literature, with a special focus on philosophical, ethical, political, and various cultural essays, published under unique editorial conditions. The translations, mostly unpublished, are accompanied by an introductory study, a chronological table, and a complex apparatus of explanatory notes, whose purpose is to allow the current reader to interpret and understand more or less distant eras, in resonance with the present moment and the ongoing historical-cultural debates.

Răzvan Bran. Las oraciones subordinadas y las construcciones sintácticas complejas en español. Consideraciones teóricas y ejercicios prácticos. Cluj-Napoca: Casa Cărţii de Ştiinţă, 2023, 274 pp.

Author(s): Mihai Enăchescu / Language(s): Spanish Issue: 14/2023

The publishing house Casa Cărţii de Ştiinţă in Cluj-Napoca publishes the volume Subordinate Clauses and Complex Syntactic Constructions in Spanish. Theoretical Considerations and Practical Exercises, authored by Răzvan Bran, an associate professor of Hispanic linguistics at the University of Bucharest. As mentioned in the title, this book serves as a manual of Spanish syntax, primarily aimed at Romanian university students. The work is structured into twenty-two chapters or teaching units that theoretically and practically address complex syntactic constructions in Spanish, selectively developing aspects that often pose difficulties in the learning process for non-native students.

How to do things with words in Judaism

Author(s): Amir Mashiach / Language(s): English Issue: 64/2023

This article aims to investigate Verbal language in the relationship between man and man and compare it to that between man and God, according to Halakha. I will focus on these two categories, in particular in issues dealing with Proprietary rights. Does Verbal language have any binding in Halakha? Can Verbal language create an actual contract between man and man or between man and God? I will make use of the theories of John Austin in his book How To Make Things With Words. I'll show that in Israeli Law, Verbal language indeed creates a new legal status. However, according to Halakha, dealing with the relationship between man and man, Verbal language has no legal binding. One must perform a physical deed such as moving or lifting the object, in order to create a commitment. According to Halakha, pertaining to the relationship between man and God, there is a tremendous significance to Verbal language. In such a way Austin would define it as a Performative Speech act. In order to explain the difference between the two categories, I'll turn to the idealistic philosophy of Fichte, who defined two concepts of the "Self": the realistic Self and the idealistic one. Accordingly, I'll show the dichotomy of the Performative Speech act in Halakha.

TRANSLATION/INTERPRETING IN THE EUROPEAN UNION AND CANDIDATE COUNTRIES PREPARING FOR MEMBERSHIP: CHALLENGES AND PERSPECTIVES

Author(s): Olivera Vušović / Language(s): English Issue: 2/2024

The aim of this paper is to establish an overview of the challenges and perspectives that arise from a complex multilingual system of the EU that includes 24 official languages. After a brief history of translation, we consider the current practices in the European institutions. In regard to the preparation for accession, we compare the experiences of today’s members of the Union with the candidate countries of BCMS languages. Furthermore, we analyse the data provided by the Directorate-General for Interpretation concerning the number and linguistic combinations of conference interpreters for Slovenian and Croatian, on the one hand, and Bosnian, Macedonian, Montenegrin and Serbian, on the other hand, which finally leads us to the examination of some educational perspectives.

KLASIFIKACIJA I ADAPTACIJA POZAJMLJENICA LINGVISTIČKI I KULTURNI UTICAJ

Author(s): Aleksandra Banjević / Language(s): Montenegrine Issue: 2/2024

The role played by the contact of cultures in studying families of languages, and thereby also changes in languages, is a very important factor in the approach to language analysis today. The subject of this paper is to show the very important relevance of cultural connections between languages. The modern trend of studying foreign languages, which reflects the need of universal contact between people and nations, makes the studying of Romance loanwords even more significant precisely because of the need to preserve linguistic and cultural heritage for the generations to come.

Чии са тълкуванията в Слово 32 на Учителното евангелие?

Author(s): Dobriela Kotova / Language(s): Bulgarian Issue: 4/2024

The article is dedicated to Oration 32 of Constantine of Preslav’s Uchitelno Evangelie (‘Didactic Gospel’). In all four Slavonic copies of this written monument, the name of Cyrill of Alexandria appears in the title, thus attributing to him the authorship of the commentaries that make up the middle section of the sermon. In it, the commentary on Lk 16:19–31 is translated, which is part of the catena on Luke Type A CPG/ClaCla C130.1 (catena prima, die Grundform). In most Byzantine manuscripts witnessing this catena, there is an attribution Κυρίλλου in the margins to one of the opening passages. A comparison with catenae of other types further reveals the names of John Chrysostom and Isidore of Pelusiot. On the basis of the analysis, into which the Syriac translation of Cyril of Alexandria’s Homilies 111 and 112 and John Chrysostom’s Conciones de Lazaro are also included, the boundaries of the fragments stemming from individual authors compiled in the anonymous commentary of CPG/ClaCla C130.1 are established. It becomes clear that the majority of the commentaries included in Orations 32 are in fact excerpts from John Chrysostom’s Conciones de Lazaro, 1–4. The comparison between the various catenae also seems to indicate their dependence on a common archetype.

Sur un traitement du hiatus inter-lexical en vieux slave

Author(s): Sylvain Patri / Language(s): French Issue: 4/2024

In a context of inter-lexical hiatus, a low posterior vowel at the end of a lexical word can be raised if the following word begins with a high anterior vowel.

Категорията потенциалис (просто условно наклонение) в съвременния български език днес

Author(s): Krasimira Alexova / Language(s): Bulgarian Issue: 109/2024

The paper presents and arguments the author’s views on the meaning of the category potentiality (simple conditional mood) in modern Bulgarian. All its forms are commented on. Different opinions on the origin, meaning and forms of the simple conditional mood are reviewed. The types of uses of the simple conditional mood in electronic corpora of the Bulgarian language and on the internet are monitored and analyzed. The arguments and data presented corroborate the thesis that the simple conditional mood is a viable and regularly used category in Bulgarian and that it is a category distinct from both the analytical conditional mood (eventuality) and evidentiality.