„Die Wittembergisch Nachtigall, die man jetzt höret überall“ – Die Reformation Martin Luthers im Werk des Nürnberger Poeten Hans Sachs

Author(s): Markus Fischer / Language(s): German Issue: 1/2020

The present paper deals with the productive impact of Martin Luther’s reformatory doctrine as being reflected in selected works of the Nuremberg shoemaker, poet and meistersinger Hans Sachs: in his poem ''Die Wittembergisch Nachtigall, die man jetzt höret überall'' (1523), in the first of his four reformatory prose dialogues ''Disputation zwischen einem Chorherren und Schuhmacher, darin das Wort Gottes und ein recht christlich Wesen verfochten wird'' (1524) as well as in his religious aubade ''Von dem Wort Gottes'' (1525) and in his poetic version of the eleventh psalm ''Ich trau auf Gott, den Herren mein'' (1526). The paper elucidates as to what extent the literary work of Hans Sachs was steeped in the fundamental ideas of Martin Luther’s reformatory discovery during those early years of protestant Reformation and how strongly Hans Sachs engaged in the publishing business during the beginning of the reformatory era in Germany.

Martin Luther als Romangestalt am Beispiel von Feridun Zaimoglus „Evangelio. Ein Luther-Roman”

Author(s): Susanna Konnerth / Language(s): German Issue: 1/2020

Literature is about fictions, yet simultaneously entwines historic events as the reformer Martin Luther is made a character of Feridun Zaimoglu’s latest novel ''Evangelio'' (2017).“If you stay true to your word, I shall stay with my affliction”: Opposed to the raw and ferocious first-person-narrator Burkhard, a catholic farmhand, Martin Luther stays at the Wartburg from the 4th of May 1521 to the 1st of March 1522, as he translates the New Testament into German. The present paper is concerned with Luther’s portrait as a historic figure in Zaimoglu’s novel. Based on guiding questions regarding the explorations of space and time, the suspenseful narrative perspective is analyzed, which, in addition to the narrator Burkhard, reaches a new dimension through a montage of Luther’s letters to Philipp Melanchthon and Georg Spalatin. Examinations of Luther’s characterization are placed in the foreground of this paper and are further illustrated through the functions and effects of focusing and antithesis as narrative strategies.

Norman Manea. Identitatea ca traumă

Author(s): Iulian Boldea / Language(s): Romanian Issue: 10-11/2024

This paper explores the literary universe of Norman Manea, emphasizing identity as a central theme intertwined with trauma, exile, and historical oppression. Manea’s works defy easy classification, oscillating between fiction and autofiction, psychological exploration, and historical testimony. His narratives revisit the traumas of the Holocaust, the brutalities of communist totalitarianism, and the existential dilemmas of exile. His writing engages with subversive figures—the clown, the fool, the marginalized—while addressing the oppressive nature of power and censorship. Exile, both linguistic and existential, becomes a space of both suffering and reinvention, where language itself serves as a home. Through a dense, introspective prose, Manea constructs a literary testimony of survival, a relentless interrogation of history, and a meditation on the role of literature as an act of resistance and remembrance.

Jakob Kelemina (1882-1957), nestor slovenske germanistike

Author(s): Petra Kramberger,Irena Samide / Language(s): Slovenian Issue: 1/2022

Jakob Kelemina is considered to have laid the foundations for the Germanic and English studies in Slovenia. From the founding of the University in Ljubljana to his death in 1957 he was the head of the Section for Germanic Philology and the later Department for Germanic Languages and Literature at the Faculty of Arts, and for three mandates (1930/31, 1937/38 and 1944/45) also the dean of the faculty. He not only decisively marked the first phase of Germanic studies in Ljubljana but, together with Rajko Nahtigal (1877–1958), Fran Ramovš (1890–1952), France Kidrič (1880–1950) and Ivan Prijatelj (1875–1937), also the early days of the Slovenian university. His research into German medieval literature gained an international reputation, and he also researched and published literary studies, historical and modern linguistics, ethnography and folklore studies. This article, which presents his life, academic, pedagogical and research activities, focuses particularly on a detailed presentation of his studies at the University of Graz, and on a brief presentation of his pedagogical activities.

Фотография и литература. Из литературните периферии

Author(s): Plamen Shulikov / Language(s): Bulgarian Issue: 33/2024

The functional unity of the media environment at the beginning of the twentieth century gives rise to adjustments in the institutional fields of culture, which otherwise live in real cooperation. The picture of the vast territories of mass culture is particularly fluid. The present text examines boundary “violations” between literature and photography, which manifest themselves through the exchange of value and style ideas, precipitated in commonly used clichés. How do literary and photographic notions of image realism interact? Are they able to take autonomous life directions? Here we deliberately select para-literary uses undertaken by important Bulgarian artists (Vazov, Chudomir), and by unknown commissioned poets or advertisers, by photographers and reporters. We fixate on the existence of verbal and visual genres that inhabit the territories of the aesthetic periphery: cartoon, doodle, pattern, sketch, photo portrait, essay.

Rzecz o tożsamości z rzeką lub bez rzeki w tle. Impresje po lekturze książki Macieja Roberta „Rzeki, których nie ma”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023

Author(s): Łucja Lange / Language(s): Polish Issue: 24/2023

Hydrozagadka. Recenzja książki Jana Mencwela „Hydrozagadka, Kto zabiera polską wodę i jak ją odzyskać”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2023

Author(s): Izabela Desperak / Language(s): Polish Issue: 24/2023

Oto patrzcie, jaki ja byłem i co było we mnie – Jan Matejko

Author(s): Marta Kłak-Ambrożkiewicz / Language(s): Polish Issue: 1/2016

Jan Matejko (1838–1893) był znakomitym portrecistą. W niezwykły sposób potrafił oddać cechy charakteru i stany emocjonalne portretowanych osób. Istotę portretu widział w ukazaniu pełnej wiedzy o człowieku. Wczesne portrety to przede wszystkim wizerunki krewnych i przyjaciół. Stworzył również własne portrety. Od wczesnych malowanych w wieku kilkunastu lat po studenckie aż do tych powstałych w ostatnich latach życia. Ostatnie z nich nazywane były przez krytyków „magicznym kluczem do jego skomplikowanej duszy”. Poza tymi wizerunkami rysy własnej twarzy nadał Matejko postaciom występującym w jego dziełach.Autoportrety malarza w świetle zachowanych źródeł epistolograficznych, pamiętnikarskich i dziennika prowadzonego przez sekretarza Matejki składają się na niezwykle interesującą autobiografię z kluczem artysty urodzonego w rodzinie emigrantów, na pograniczu kultur.

Prośba o ułaskawienie źródłem do biografii Żołnierzy Wyklętych

Author(s): Katarzyna Sabat / Language(s): Polish Issue: 1/2016

Zofia Grothówna. Ksieni klasztoru w Imbramowicach w latach 1703–1741

Author(s): Beata Skrzydlewska / Language(s): Polish Issue: 1/2017

Zofia Grothówna pochodziła z Rzeżuśni, wsi należącej obecnie do powiatu miechowskiego w województwie małopolskim. O wczesnych latach życia przyszłej ksieni wiemy niewiele poza tym, że rodzicami jej byli Aleksander Groth herbu Rawicz i Katarzyna Kozubska. Dokładnej daty urodzin przyszłej ksieni klasztoru imbramowickiego także nie znamy. Nowicjat w klasztorze w Imbramowicach rozpoczęła w 1691 r.Po ustąpieniu z urzędu ksieni Krystyny Oraczewskej, sprawującej tę godność od 1688 r., Zofia Grothówna wybrana została na to stanowisko dnia 7 sierpnia 1703 r. w obecności księży Dominka Lochmana, archiprezbitera krakowskiego i komisarza klasztoru, oraz kanonika krakowskiego księdza Marcina Węgrzynowicza.Niemal przez cały okres swojego przełożeństwa zajmowała się odbudową kościoła i klasztoru w Imbramowicach po wielkim pożarze, który miał miejsce dnia 28 lipca 1710 r.Do prac architektonicznych i związanych z wyposażeniem wnętrz, zatrudniła najlepszych artystów tamtego okresu: architekta Kacpra Bażankę, rzeźbiarza Antoniego Frączkiewicza i malarza z mieszkającego w Krakowie – Wilhelma Włocha.Zofia Grothówna spisywać zaczęła kronikę klasztorną. Nie pozostawała obojętna na los swych poddanych. Budowała chaty, przekazywała zboże, w 1735 r. założyła „Górę Pobożności” dla biednych, aby mogli pożyczać pieniądze na kupno wołów i koni. Za czasów Zofii Grothówny w Imbramowicach działała prężnie szkoła klasztorna – instytut dla dziewcząt. Także za czasów ksieni Grothówny powołano przy klasztorze bractwo modlitewno – pokutne pw. św. Anny.Zmarła dnia 31 maja 1741 r., pochowana jest w klasztorze w Imbramowicach.

Wit Stwosz jako „figura autobiograficzna” Wincentego Pola

Author(s): Grzegorz Kubski / Language(s): Polish Issue: 1/2017

Wincenty Pol, człowiek pochodzenia niemiecko-francuskiego, bohaterski powstaniec listopadowy, uznany twórca poezji patriotycznej, więzień w 1846 r., mężczyzna tracący wzrok, na skutek pomówienia w 1851 r. został pozbawiony stanowiska profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jednocześnie nasiliła się krytyka jego poezji. W 1854 r. ukazał się jego poemat Wit Stwosz – autobiograficzne wyznanie ociemniałego geniusza średniowiecznego, a zarazem Polaka w obcej mu Norymberdze. Utrwaliło się odczytanie tego poematu jako autobiograficznej wypowiedzi samego Pola.Nie ulega wątpliwości, że poemat jest poetycką adaptacją francuskiego gatunku biografii artysty, tzw. livret. Fikcjonalna fabuła poematu Pola skłania do poszukiwania „figury autobiograficznej” (Philippe Lejeune). Lecz taka interpretacja być może jest tu tylko wtórnym nałożeniem literackich stereotypów romantyzmu, czyli „literaturą w funkcji negatywnej” (Wolfgang Iser). W istocie bowiem u Pola nie to co aktualne i jednorazowe, nie „ja” jako uniwersum, lecz uniwersum sztuki i religii ma być kontemplowane.

Listy Zygmunta Kukulskiego z okresu szkockiego źródłem badań biograficznych

Author(s): Katarzyna Wołk / Language(s): Polish Issue: 1/2017

Przegląd bibliograficzny

Author(s): Ryszard Skrzyniarz / Language(s): Polish Issue: 1/2017

Młodzież jakiej nie znacie – wzory osobowe godne naśladowania. Seria A, red. Krystyna Chałas, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2016, s. 179.Danuta Lalak, Aneta Ostaszewska, Źródła do badań biograficznych. Listy – dzienniki – pamiętniki – blogi – materiały wizualne, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2016, s. 224.Elżbieta Dutka, Centra, prowincje, zaułki. Twórczość Julii Hartwig jako auto/bio/geo/grafi a, Univesitas, Kraków 2016, s. 308.Izabela Szyroka, Autobiografia i filozofia. Próba filozoficzna rozważenia wzajemnych odniesień na podstawie kilku klasycznych przykładów, Nomos, Kraków 2016, s. 203.Biografi czne badania nad empirią. Teoria i empiria, red. Monika Modrzejewska-Świgulska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016, s. 160.Ewa Kępa, Historie wydobyte z cienia. Autobiografi czne relacje starszych kobiet oraz aneks (na który składają się biografi e starszych mieszkanek Bielska Podlaskiego) pomieszczony na płycie CD, Univesitas, Kraków 2012, s. 372 + płyta cd.

Źródła poznania drogi osobistego rozwoju, zainteresowań i działalności Edmunda Bojanowskiego – omówienie edycji źródeł

Author(s): Ryszard Skrzyniarz / Language(s): Polish Issue: 1/2017

Prace, szkice i notatki Edmunda Bojanowskiego. Inedita, t. 1–2, red. Edward Gigilewicz, s. Maria Loyola Opiela, Lublin 2016, t. 1, s. 891, t. 2, s. 1006,plus Prace, szkice i notatki Edmunda Bojanowskiego. Inedita. Indeksy, opracowała Weronika Gigilewicz, Lublin 2016, s. 63

Postacie historycznoliterackie i ogólnospołeczne w Chorwackim leksykonie biograficznym

Author(s): Tea Rogić Musa / Language(s): Polish Issue: 1/2018

W artykule został przedstawiony Chorwacki leksykon biograficzny, główny projekt chorwackiej biografistyki narodowej, wydany przez Instytut Leksykograficzny Miroslav Krleža, z położeniem szczególnego akcentu na komponent historycznoliteracki. Z uwagi na to, że projekt został rozpoczęty pod koniec lat siedemdziesiątych, a trwa do dzisiaj, dochodząc dopiero do połowy alfabetu, rozwijał się i zmieniał pod wpływem znaczących przemian społecznych i politycznych, które przesądziły o kształcie chorwackiego postrzegania własnego narodu. Z uwagi na kanoniczny i encyklopedyczny charakter Leksykonu, wszystkie przemiany metodologiczne i interpretacyjne przez które przeszedł, świadczą o przemianach paradygmatycznych w społeczeństwie chorwackim od lat siedemdziesiątych do dzisiaj. Postrzeganie własnego narodu stanowi bezpośrednie spoiwo z przesłankami o miłości do ojczyzny, szczególnie ze względu na syntetyczny charakter Leksykonu, którego stwierdzenia są uważane za niezmienne i zweryfikowane opiniami o jakiejś osobie, jej działalności i twórczości. W ten sposób zmiany w metodologii biografii jako gatunku encyklopedycznego świadczą także o przemianach w konstruowaniu pojęcia narodu przez niego samego. Biografie literatów w ChLB stanowią podwójne odbicie: z jednej strony utrzymują przemiany w wartościowaniu pojedynczych postaci i dorobków twórczych w historiografii literackiej oraz ogólnie ich status w narodowym kanonie literackim, podczas gdy z drugiej strony tekst biografii, jako końcowy efekt wpisania do kanonu jakiegoś autora, przyczynia się do dodatkowego formowania jego statusu w narodowej historiografii literackiej.

Wymiar wychowawczo-edukacyjny biografii pisarza staropolskiego. Wokół jubileuszu Mikołaja Reja i prac oświatowych w Królestwie Polskim na początku XX w.

Author(s): Marta M. Kacprzak / Language(s): Polish Issue: 1/2020

Rocznica urodzin Mikołaja Reja w 1905 r. to jeden z jubileuszy XIX i początku XX w., podczas których w przypominano w duchu patriotycznym dzieje dawnej Rzeczypospolitej oraz przedstawiano dawnych pisarzy polskich jako wzorce osobowe, a ich twórczość jako wychowawczą. Opublikowano wówczas liczne prace historycznoliterackie, edytorskie i popularyzatorskie, a także oświatowo-wychowawcze. Biografię staropolskiego pisarza wykorzystywano w nich w celach pedagogicznych. Artykuł analizuje trzy przykłady publikacji dla dzieci i młodzieży oraz ludu. Ukazuje, w jaki sposób ich autorzy przezwyciężali trudności ideowe i pedagogiczne (związane ze stereotypem Reja-nieuka oraz z zaangażowaniem pisarza w spory religijne XVI w.), aby przedstawiać go jako wzór do naśladowania i patrona współczesnej pracy oświatowej.

The Poetics of Crisis in Life-Writing Experiments: A Conversation

Author(s): Wojciech Drąg,Honorata Sroka / Language(s): English Issue: 1/2024

Narracyjne rekonstrukcje zjawiska inwersji ról w rodzinie. Recenzja książki Barbary Chojnackiej pod tytułem Doświadczenie parentyfikacji. Perspektywa biograficzna

Author(s): Urszula Maja Krzyżanowska / Language(s): Polish Issue: 1/2022

Czy i jak o języku polskim i językach sąsiadów mówi się w polskim dyskursie parlamentarnym na tle dyskursu publicznego? Badania korpusowe

Author(s): Michał Szczyszek / Language(s): Polish Issue: 23/2024

In this article I discuss the linguistic image of the Polish language and the languages of Poland’s neighbors as it functions in the Polish communicative community. Using available corpora of the Polish language and tools for statistical and linguistic analysis (in terms of semantics, linguistic image of the world (LIW) and pragmalinguistics – only indirectly, auxiliary and complementary), I reconstructed the perception of Polish, German, Czech, Slovak, Ukrainian, Belarusian, Lithuanian, Russian in two types of discourse: in parliamentary discourse and in extra-parliamentary, community-wide, public discourse. In an attempt to answer the question posed in the title of the text, I set myself a few more specific ones: which of the neighboring languages are most often referred to in the Polish parliament? And which one in Polish public discourse? Which language has the strongest position – in parliamentary discourse and in public discourse? What is the hierarchy of the neighboring languages in the Polish parliament? And how does it appear in Polish public discourse? What could be the reason for this? The results show a dichotomy in the perception of the neighboring languages – both as a block and in relation to each individual. German has the strongest position in both discourses, which may be due, for example, to Germany’s strong economic position as a state, while Belarusian or Slovak, for example, are positioned low, for example, due to the fact that these ethic groups belonged to larger state organisms in the past (USSR, Czechoslovakia). As for Russian, it is seen in older contexts as a carrier of high culture, and in newer contexts as the language of murderers and sadistic deviants (especially after Russia’s aggression against Ukraine). In general, towards all the neighboring languages – with the exception of Russian – their positive valorization is increasing. Polish is always valorized positively and is a kind of reference point for other neighboring languages.

Percepcyjna cecha smaku w języku polskim w porównaniu z innymi językami (na podstawie eksperymentu z użytkownikami różnyсh kultur językowych i definicji słownikowych)

Author(s): Alina Yodlovska / Language(s): Polish Issue: 23/2024

The study of the perceptual feature of TASTE allows us to reveal to a large extent the features of a specific linguistic culture. We do not accept all substances as food, but first those that are edible for humans, and secondly those that are accepted and loved in a specific culture, i.e. “selected” by the national culture. The aim of my research is to analyze the vocabulary related to taste recorded in Polish lexicons, as well as – within the comparative background – Russian, Ukrainian, and English, and to identify prototypes in the consciousness of users of different linguistic cultures and their status. The following methods were used in the study: analysis of dictionary definitions, conceptual analysis, and linguistic experiment. Using the example of definitions of tastes selected from dictionaries of English, Ukrainian, Polish and Russian, it was shown that the interpretation of these words is built on the basis of reference to a certain referent–the carrier of features, i.e. an adjective. The authors of Ukrainian, Polish, and Russian dictionaries focus more on searching for the prototype among objects that play a significant role in traditional folk culture, while the English dictionary is a reference object typical of the lifestyle of modern people. The results of the experiment allowed us to show the differences and similarities in the information presented by lexicographers in dictionary definitions and the information presented in the minds of the modern user. The respondents had different prototypes of tastes than those presented in dictionaries: sweets, coffee, chocolate, and fast food products.