Series:Fondacija Centar za javno pravo - Projekti

Analiza instancionog karaktera odluka Ustavnog suda Republike Srbije u postupku po ustavnoj žalbi

Author(s): Radomir Zekavica / Language(s): Serbian

Constitutional appeal has become an effective tool for protection of human and minority rights and freedoms by the Constitution of Republic Serbia in 2006. Since than, he Constitutional court has the opportunity to review the individual legal acts in the constitutional appeal procedure. However, from the outset, the question arose as to whether this power of the Constitutional Court also implied the possibility of reviewing court decisions; does it include the right of the Constitutional court to annul court decisions if it found that they had been violated a constitutionally protected right. In its jurisprudence, the Constitutional court overturned court decisions in such situations, which led to controversy and latent conflict in the relationship of this court to the ordinary judiciary, esspecialy to the Supreme Court. Since 2013, the Constitutional court's ability to overturn court decisions in proceedings on constitutional appeal has also been confirmed by a Constitutional Court decision declaring a legal provision under which it had no right. To date, the Constitutional Court has overturned 3,867 court decisions, which is not an insignificant number. The key question is whether he assumes the authority and role of the classic courts of the ordinary court. An analysis of the case-law and the views of the Constitutional Court shows that it does so in two basic cases - when there is obvious arbitrariness in the application of the law of ordinary courts and in the case of an insufficiently reasoned court decision. In both cases, the Constitutional Court often finds itself in slippery ground, because by its interpretation and argument it often delves into the sphere reserved by the regular judiciary.

Analiza izbornog zakonodavstva: šta treba zadržati?

Author(s): Ana Stevanović / Language(s): Serbian

Može se zaključiti da je u izbornom sistemu bilo mnogo promena, prvenstveno u prvoj deceniji ponovnog uspostavljanja demokratije. U drugoj dekadi tog procesa promene su izrazito retke. Ipak, pogrešno bi bilo zaključiti da je zbog tih malih promena izborni sistem, u širem smislu, dobro funkcionisao. Naprotiv, uočeni su brojni problemi, od evidencije birača, kandidovanja, izborne jedinice, načina glasanja, preko izborne administracije, do finansiranja i uloge medija u izbornim kampanjama. Isti problemi su ili popravljeni ili se radi na tome. Redizajniranje izbornog sistema je uvek složen postupak. Reformatorima je na raspolaganju bio precizan arsenal instrumenata za otklanjanje problema i postizanje postavljenog cilja. Prelaskom na neku od formula većinskog izbornog modela rešila bi se depersonalizovanost, promovisalo biranje i kandidata i stranaka, veza predstavnika i birača učinila jasnijom, a time rešili i problemi sa shvatanjem mandata i važnosti slobodnog mandata za funkcionisanje predstavničke demokratije. Međutim, iz dva razloga sistem nije vraćen. Srbija je diverzifikovano društvo sa brojnim nacionalnim i političkim manjinama, sa snažnim rascepima, duboko raslojeno, sa velikim ideološkim distancama među političkim akterima. Mnoge grupe i interesi ne bi bili predstavljeni. Drugi razlog je što su mnoge stranke protiv većinskog modela jer bi takav model doveo do njihovog nestanka. Da bi se ostvarila demokratija, kojoj težimo, i izbori učinili neposrednijim, potrebno je ograničiti ulogu političkih partija, odnosno oduzeti joj ulogu da ona, umesto birača, bira predstavnike. Mandati poslanika moraju biti slobodni. Često udovoljavanje jednom zahtevu, koji se očekuje od jednog sistema, održava se na zanemarivanje ili na štetu drugog. Nijedan od izbornih sistema ne može da udovolji svim zahtevima. Povećanje broja izbornih jedinica smanjilo bi proporcionalnost, a samim tim i fragmentiranost partijskog sistema. To znači uvođenje neke vrste mešovitog, odnosno personalizovanog proporcionalnog sistema. Možda je najbolji model postojeći proporcionalni izborni sistem sa direktnim glasanjem za kandidate. To znači da bi opština ili grad bili jedna izborna jedinica za pretvaranje glasova u mandate, izdeljena na onoliki broj jednomandatnih izbornih jedinica, za direktno glasanje, koliko se odbornika bira. Stranke, koalicije ili grupe građana podnosile bi izborne liste sa kandidatima. Pored svakog imena naveli bi za kojeg kandidata će se glasati u kojoj jednomandatnoj jedinici. Birači bi dobijali glasački listić sa imenima kandidata i naznakama predlagača i glasali bi direktno za nekog od ponuđenih kandidata. Svi glasovi kandidata sa jedne izborne liste sabirali bi se na nivou opštine ili grada i D’Ontovom formulom raspodelili mandati listama koje su prešle izborni prag, kao u važećem izbornom sistemu. Ali stranke ne bi mogle dodeljivati mandate kandidatima sa liste svojom voljom, nego bi mandati pripali onim kandidatima koji dobijaju najveći relativni broj glasova. Mandat odbornika proisticao bi iz volje građana direktno. Ovo rešenje nije idealno. Teže bi se zadovoljila polna struktura. Ali sa ovim nedostacima koji bi se mogli otkloniti, ovaj model je bolji od postojećeg.

Analiza prijedloga povodom presude Sejdić-Finci

Author(s): Adi Džamalija / Language(s): Bosnian

Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine je osnovala Privremenu zajedničku komisiju oba doma za provođenje presude Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu u predmetu Sejdić i Finci protiv BiH, koja se sastoji od 13 članova. Komisija je počela sa radom 13. oktobra 2011. godine.

Analiza sistema visokog obrazovanja u Bosni i Hercegovini

Author(s): Mehmed Bećić / Language(s): Bosnian

Die Frage der gesetzlichen Regelung des Hochschulwesens in Bosnien-Herzegowina ist Schwerpunkt dieser Arbeit. Es handelt sich hierbei um eine Analyse des normativen Rahmens, die sich insbesondere mit dem Hochschulrahmengesetz Bosnien-Herzegowinas im Kontekst der Bologna-Reform befasst. Der grösste Teil der Arbeit beschäftigt sich sich mit der Organisation, der Autonomie und dem Akkreditierungs-Prozess der Hochschulen in Bosnien-Herzegowina. Seit 2003 ist Bosnien-Herzegowina im Europäischen Hochschulraum einbezogen. Das Hochschulwesen des Landes ist in allgemeiner Weise durch das Hochschulrahmengesetz (2007) geregelt, auf dessen Grundlage dann die neuen Gesetze in den zehn Kantonen der Föderation Bosnien-Herzegowinas, in der Republika Srpska und im Brčko distrikt Bosnien-Herzegowinas erlassen worden sind. Das Hochschulrahmengesetz wird in der Arbeit aus zwei Blickpunkten analysiert: erstens, als Mittel zur Teilung der Kompetenzen zwischen dem Staat und den unteren staatlichen Ebenen (Kantonen, Republika Srpska und Brčko distrikt); und zweitens, als normatives Instrument zur Harmonisierung der Hochschulgesetze im Prozess der Einbindung Bosnien-Herzegowinas in den Europäischen Hochschulraum (Bologna-Prozess). Die Analyse des normativen Rahmens des Hochschulwesens zeigt, dass es in BosnienHerzegowina ein einheitliches Hochschulwesen nur in dem Ausmaß gibt, wie es das Rahmengesetz und der Bologna-Prozess harmonisiert hat. In diesem Sinne kann man sagen, dass es in Bosnien-Herzegowina 12 Hochschulsysteme gibt, die mit dem Rahmengesetz und der Bologna-Reform grundsätzlich im Einklang stehen. Zur Steigerung der Qualität des Hochschulwesens in Bosnien-Herzegowina empfiehlt es sich besonders ein höheres Maß an Koordination und Harmonisierung auf staatlicher Ebene (oder wenigstens auf Ebene der Föderation B-H) einzuführen.

Aneks 4 Opšteg okvirnog sporazuma za mir i praksa federalizma

Author(s): Davor Trlin / Language(s): Bosnian

The effects of federalism are unclear: some papers find that federalism has strong positive effects on a number of legal, socio-politically and economically relevant variables, others find negative effects. The results often crucially hinge upon the proxies for federalism used. In this paper, we critically survey the existing theoretical and practical consequences of BiH federalism. There are general negative consequences of federalism that are found in BiH constitutional system also: different laws on many things, complex economic, specially tax system, blockage of federal policy by distinct cultures. In BiH all these negative effects were manifested to the level of rigidity and the prevent the country to be efficient and to achieve higher level of democratic capacity.

Aporije etničkog federalizma u Bosni i Hercegovini – (ne)uspeli postkonfliktni federalni eksperiment

Author(s): Darko Simović / Language(s): Serbian

This paper is aimed as responding to the dilemma as to whether the non-functionality of the federalism in Bosnia and Herzegovina is a consequence exclusively of inadequate constitutional framework or should causes be sought in factors outside the institutional ones. With that intent, the first part of the paper analyzes the extent to which the Dayton Agreement avails ideal-typical or at least favourable traits that enable the effectuation of all those functions expected of a fundamental law in a modern constitutional state. In the second part of the paper, the author aims to identify political factors that are impeding the effective functioning of the constitutional system. In accordance with the results of such studies, in the conclusion of the paper the author will discuss the extent to which constitutional reform can be expected and what kinds of strategy should be undertaken for the purpose of improving the functionality of the constitutional system of Bosnia and Herzegovina.

Autonomija univerziteta u svjetlu Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini

Author(s): Sifet Kukuruz / Language(s): Bosnian

This paper deals with the notion of institutional autonomy of higher education institutions and the concept of academic freedom in the light of relevant international documents, state practice in the European Higher Education Area and the Framework Law on Higher Education in Bosnia and Herzegovina. The author's position is that, for understanding these concepts in the Bosnian Herzegovinian public sphere, there is a reductionist and tendentious approach that is neither based on official international documents that deal with higher education nor on legal texts that define and elaborate these concepts. The author points out that these concepts are addressed within the limited consideration of few dimensions or even through the analysis of certain fragments of some of the four dimensions of the autonomy of higher education institutions. The text points to all the harmfulness of the reductionist approach to the understanding of these concepts. Within the context of Bosnia and Herzegovina public discourse, author pays a special attention to the analysis of the structure and competencies of the management structure which is perceived as one of the segments of institutional autonomy of higher education institutions in the public discussions. Upon these analyses a number of conclusions have been drawn related to the degree of institutional autonomy of the university and the achieved degree of academic freedom. These conclusions serve furthermore as a base for the critical attitudes in relation to the normative decisions created by the relevant education authorities in B&H. In this regard, the paper emphasizes the complexity of the notion of institutional autonomy of higher education institutions altogether with a clarification of the four dimensions of this term and defining the indicators upon which the basis of each of the four dimensions of autonomy is presented in the light of practice in EU institutions. In the context of the social significance of higher education, the paper attempts to point out the significant social need for a correct understanding of the notion of institutional autonomy of higher education institutions and academic freedoms that must be based on international documents and relevant legal texts in B&H.

Bosna i Hercegovina treba jedan vrhovni sud

Author(s): Meddžida Kreso / Language(s): Bosnian

Ideja o potrebi osnivanja Vrhovnog suda u Bosni i Hercegovini polako sazrijeva, iako je njeno začeće postojalo već u prvim godinama nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, odnosno Ustava BiH. Vrijeme je da se više i ne postavlja pitanje treba li Bosni i Hercegovini jedan Vrhovni sud, već da se pažnja stručnjaka usmjeri ka tome, koji bi to model takvog suda bio najprimjereniji njenoj strukturi i političkom uređenju.

Da li je Bosni i Hercegovini potreban jedan vrhovni sud?

Author(s): Vesna Rakić-Vodinelić / Language(s): Serbian

The need to establish the Supreme Court which would have the competence on the entire territory of Bosnia and Herzegovina has been considered. In order to answer the question whether BiH really needs a Supreme Court as such, first there is a need to answer the questions relevant to any judicial organization: What is the type of government structure in BiH from the legal and practical point of view – unitary, federal/regional, with symmetric or asymmetric federalism/regionalism, or confederation? What type of organization do BiH courts fit into from the government structure point of view? Is there as basis to compare judicial structure in BiH with European states (if so, which states), in order to perhaps find efficient example of the role model? Does the current court structure provide legal equality (pertaining to both substance and process) of legal entities, as viewed both from legislative and pragmatic aspect? Bearing in mind the answers to the preceding questions, is it possible to formulate the efficient proposal related to the highest judicial instance in BiH? The conclusion is that BiH is actually weak federation of asymmetric type (one of its entities has federal, the other has unitary structure and Brčko District has a special status) which is subject to international protectorate. Considering the open ethnical preferences of two ethnical communities and “special parallel relations” established with neighbouring countries (Article II/2/a/) it can be asserted that the borderline between weak federation and confederation in BiH is extremely fluid. Constitutional Court and Court of BiH exercise the judicial authority on the entire territory of BiH. Although constitutional courts usually do not classify as the bodies of regular judicial authority, this classification seems justified in the case of BiH bearing in mind some of the competencies of this Court. These are appellate competence (i.e. constitutional complaint or constitutional appeal) “for issues related to the Constitution which stem from the ruling of any other court” in BiH (Article VI/3 /b/) and submission of question from any other court in BiH on compliance of certain documents with BiH Constitution, European Convention for the Protection of Human Rights, as well as on the implications of general norms of the international law. Basically, the Court of BiH is the federal court with first instance competence in the domain of criminal and administrative disputes related to the BiH regulations, and exceptionally, for some criminal acts, related to the entity regulations. In litigation and executive-judicial area the Court has a meagre competence in solving inter-entity disputes (including district) and in compulsory execution. Legal remedies against the decisions of this Court are all of remonstration kind (retraction) and allow only for the control of the decisions of this Court, not of the entity courts. Therefore, this court, both by its name and by its competence is not a supreme court. After the constitutional reform in 2000 and following the legal comparative review of the structure of the courts in federations, the Swiss Federal Court competencies, position and jurisdiction are used as an example. It is recommended to establish a Supreme Court of BiH which would unite in itself the Constitutional Court and competencies of the Swiss Federal Court in civic, criminal and public right area. Thereby, in cases of extraordinary legal remedies, it would be possible to check the decisions made by the entity courts in terms of the implementation of law in BiH with an objective to achieve the uniform implementation of law and real equality of citizens before the law.

Da li su inkompatibilne funkcije šefa države i predsednika političke stranke – ustavnopravni položaj predsednika Republike Srbije?

Author(s): Dejan A. Milić / Language(s): Serbian

Government authority in contemporary parliamentary democracies is based on the principle of the division of power, which ensures that none of the three branches of authority extend beyond the constitutionally established barriers, at the expense of other branches of authority. Such a functioning of government authority is ensured by the mechanism which is referred to as ‘brakes and equilibrium’, with the help of which the legislative, executive and judicial powers are controlled and limited by one another. One constitutional brake is the institution of incompatibility of state functions with other public functions and professional activities. Due to the central position in the system of state authority, the position of the head of state is particularly significant. The achieved constitutional standard is the absolute incompatibility of the function of the head of state with other public functions and professional activities. This protects not only the principle of dividing the authority, but also the integrity of the bearer of the function. The great attention of the comparative constitutional theory is drawn to the incompatibility of the head of state and the head of the political party. In theory, one attitude prevails that the head of state should be banned to exercise the function of the head of the party by constitution, so as not to jeopardize the position of the parliament and the government. The starting point of this work is that being the head of state and the head of the political party at the same time, by itself, does not pose a threat to the division of authority, if the constitution is respected.

Desekularizovanje javnog prostora i verska nastava u Republici Srbiji

Author(s): Darko Simović / Language(s): Serbian

Serbia has no clearly defined model of secularism. The search for a lasting model of secularity is a consequence of a half-century long practice of aggressive atheism in the period of communism which ceased the natural process of evolution of the relations between the state and church. Although the 2006 Constitution of the Republic of Serbia had explicitly proclaimed the principle of secularism, the existing practice, as well as the standpoint of the Constitutional Court is that Serbia should accept the model of cooperative separation instead of clear and rigid separation of the state and church. At the same time, in effect is a strong process of descularization of the public space. Desecularization of the public space in a multi-confessional and multi-ethnic society bears a certain risk of an increase in stigmatizing and discriminatory practices, violence and intolerance. In that context, the introduction of religious instruction of a denominational type in Serbia should also be taken into consideration. The introduction of religious instruction in a transitional state, in which the national identity is being built on the dominant religious affiliation, is an additional factor in the disintegration of the unstable multi-confessional society.

Deset godina uspostave Visokog sudskog i tužilačkog vijeća BiH

Author(s): Šefik Džaferović / Language(s): Bosnian

Ustavnopravna komisija Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine je centralno radno tijelo Parlamenta u kojem se oblikuju zakoni i razmatraju izvještaji i informacije koje se odnose na sistem sudske vlasti u Bosni i Hercegovini. Iz ovog ugla posmatrano, možemo reći da je dosadašnja reforma sistema sudske vlasti u Bosni i Hercegovini uspješna, ali ne i dovršena. Visoko sudsko i tužilačko vijeće Bosne i Hercegovine je neovisni regulator sistema sudske vlasti i od njegove reforme ovisi reforma ukupnog sistema sudske vlasti u Bosni i Hercegovini. Cijenim da smo prije deset godina započeli na pravi način, da su ostvarena mnoga postignuća i da se mora nastaviti na tragu postojeće reforme. Strukturalni dijalog u oblasti pravosuđa, vođen od strane Evropske komisije, je ključni proces u okviru kojeg se trebaju oblikovati daljnji koraci u ovoj reformi.

Die Berufung der Richter des Bundesverfassungsgerichts in ih Amt

Author(s): Manfred Dauster / Language(s): German

Die nachfolgenden Überlegungen über die Berufung von Richtern des Bundesverfassungsgerichts in ihr Amt werden einen Vergleich mit der Rechtslage in Bosnien und Herzegowina vermeiden. Die gegenständliche Darstellung soll für sich sprechen; aus ihr werden dann die Unterschiede zur Rechtslage in Bosnien und Herzegowina deutlich werden. Deshalb ist es auch nicht erforderlich, auf die Verfassungslage in den 16 deutschen Bundesländern einzugehen, die ihrerseits Verfassungsgerichte errichtet haben. Nur dies sei vorangestellt.

Dileme o domašaju načela javnosti u radu Ustavnog suda Srbije

Author(s): Darko Simović / Language(s): Serbian

Uporednopravno posmatrano dominira rešenje tajnosti faze većanja i odlučivanja u ustavnom sudu. Sagledano iz te perspektive, promene u praksi rada Ustavnog suda Srbije, u pogledu domašaja načela javnosti, mogu se tumačiti i kao prihvatanje uobičajenih standarda na polju ustavnog sudovanja uzornih demokratskih pravnih sistema. Ipak, premda postoje uverljivi razlozi da većanje i glasanje sudija treba da bude daleko od očiju javnosti čini se da, posmatrano iz vizure Ustavnog suda Srbije, pretežu argumenti za prihvatanje ekstenzivnog tumačenja domašaja javnosti rada ovog organa. Prvo, načelno govoreći, s obzirom na to da su dugi niz godina sve sednice Ustavnog suda Srbije bile dostupne oku javnosti, restriktivnije poimanje domašaja načela javnosti narušava princip stečenih prava. Naime, uskraćivanjem mogućnosti javnom mnjenju da se upoznaje sa tokom i kvalitetom većanja i odlučivanja sudija, umanjuje se kapacitet biračkog tela da na adekvatan način politički sankcioniše one koji su odgovorni za konstituisanje i sastav ustavnog suda. Drugo, sama priroda ustavnosudske funkcije opravdava poseban pravni režim načela javnosti. Ne postoji višestepenost ustavnog sudovanja i budući da su donete odluke konačne i izvršne, javno mnjenje je jedini mogući vid demokratskog nadzora nad ostvarivanjem ove državne funkcije. Osim toga, „predmet ustavnog spora je pitanje ustavnosti normativnog akta. Ustavni spor ne teži da udovolji zahtevu jednog ili drugog učesnika u sporu, već da prema načelu materijalne istine utvrdi ono što odgovara objektivnom pravu. Ustavni spor je, prema tome, objektivni spor u kome se za razliku od subjektivnog spora rešava pitanje objektivnog prava, pri čemu nije od presudne važnosti da se odbije ili prihvati zahtev predlagača ili inicijatora, već da se reši pitanje ustavnosti, odnosno zakonitosti”. Za razliku od redovnog pravosuđa, ustavni sud nije vezan razlozima koje navodi predlagač, već je njegov zadatak da na osnovu svih relevantnih činjenica, do kojih može i sam doći, konačno odgovori na pitanje da li je došlo do povrede Ustava ili ne. Ujedno, u pojedinim pravnim sistemima, kao i u Republici Srbiji, i ustavni sud može samoinicijativno da pokrene postupak kontrole ustavnosti. Istovremeno, javnost rada ovog organa treba da obezbedi odgovarajući legitimitet ustavnom sudu, budući da je njegova funkcija da kontroliše predstavničko telo koje raspolaže neposrednim političkim legitimitetom. Zadobijanje autoriteta u odnosu na nosioce zakonodavne i izvršne vlasti ne može se ostvariti ukoliko se sudije svesno sakrivaju od očiju javnosti, praveći od ovog organa svojevrsno ekskluzivno tajno društvo. Trend ka restriktivnijem poimanju načela javnosti rada se može tumačiti i kao gest slabosti aktuelnog sastava Ustavnog suda. Treće, dosledno sprovođenje načela javnosti u radu Ustavnog suda bi doprinosilo njegovoj postepenoj afirmaciji, budući da u političkom sistemu Srbije ovaj organ nije prepoznat kao autentičan i pouzdan zaštitnik Ustava. Mada su, gledano sa stanovišta normativnog okvira, ustanovljena snažna institucionalna jemstva za obezbeđivanje nezavisnosti i samostalnosti Ustavnog suda Srbije, ovaj organ, počev od povratka liberalno-demokratskom konstitucionalizmu, nije ostvarivao svoju misiju. „Politika je umesto ustava, uz preovlađujući uticaj izvršne vlasti, često bila vodilja ustavnom sudu i to kada se radilo o politički najvažnijim i pravno najzahtevnijim odlukama“. Umesto da bude lojalan ustavu, Ustavni sud Srbije je već poslovično preobražen u „uslužni sud“ (Marko Pavlović), jer „nisu izostajale ni manje ili više tihe kolaboracije, pa ni svojevrsno savezništvo ustavnog suda ili pojedinih njegovih sudija sa nosiocima političke vlasti, posebno sa organima koji ih predlažu ili odabiraju, ili u koje po isteku mandata očekuju da se vrate“. Četvrto, dosledno sproveden princip javnosti rada značajno bi pomogao obezbeđivanju nezavisnosti i samostalnosti sudija. Doduše, tako ne misli sudija Slijepčević koji apostrofira da „javno iznošenje argumenata i stavova o predlogu odluke nesumnjivo vodi uspostavljanju psihičkog stanja koje sputava sudiju da bez ikakvog tereta odgovornosti iznese svoje argumente za ili protiv prihvatanja“. Ipak, javnost može biti jedini delotvoran zaštitnik nezavisnosti Ustavnog suda. Nosioci političke vlasti po pravilu tajnovito, vaninstitucionalnim sredstvima utiču na rad sudija. Naivna je iluzija verovati da će tajnost sednica o većanju i glasanju onemogućiti zainteresovane nosioce političke vlasti da saznaju stavove pojedinih sudija o konkretnom ustavnom sporu. Budući da su sudije Ustavnog suda izrazile spremnost da čine neprobojnu branu od povreda Ustava, od njih se očekuje da, pored nužnih stručnih i moralnih kvaliteta, poseduju i nesvakidašnju građansku kuraž. Otuda, potpuno transparentan rad Ustavnog suda treba da podstiče vrline sudija, a ujedno i da odvraća potencijalne kandidate za buduće sudije ukoliko nisu spremni da pokažu nepokolebljivu doslednost i hrabrost u odbrani Ustava. Peto, javnost svih sednica Ustavnog suda bi trebalo da doprinese i podizanju kvaliteta rasprave, a ujedno i donetih odluka. Prema Kosti Čavoškom, Ustavni sud Srbije odlikuje „odsustvo svakog teorijskog rasuđivanja koje bi dovelo do uobličavanja odgovarajućih doktrina, koje bi obavezivale sam ustavni sud i omogućile stvaranje svojevrsnog precedentnog prava“. Skromno obrazloženje odluka zasnovano na metodu „objektivne interpretacije, pre svega, na doslovno jezičko značenje ustavnih normi“, navodilo je na kritike da vodi „samo do besplodnog `gomilanja ustavnih normi` (Vesna Rakić-Vodinelić), pukog `pozitivizma golih reči`, a ne do dubljeg, slojevitog i višedimenzionalnog utvrđivanja pravog značenja ustavnih normi“. Prema tome, bar kada je o Srbiji reč, budno oko javnosti bi trebalo da bude neprestana opomena sudijama da svojoj dužnosti pristupaju daleko odgovornije, savesnije i stručnije, da bi i odluke Ustavnog suda uistinu razvijale objektivno ustavno pravo. Šesto, potpuna transparentnost rada Ustavnog suda trebalo bi da doprinese i kvalitetnijem odabiru sudija. Političke institucije koje su nadležne za izbor sudija Ustavnog suda nisu na savestan i odgovoran način pristupile toj svojoj dužnosti, budući da su umesto ustavnog zahteva o „istaknutom pravniku“ kao uslovu za izbor sudija očigledno pretezali neki drugi razlozi. Uostalom, sam proces odabira sudija je proticao u znaku raspodele političkog plena. Primera radi, listu od deset kandidata Narodna skupština je sastavila tako što je svaka poslanička grupa predložila unapred dogovoreni broj kandidata. U ovom preraspodeljivanju kandidata nije učestvovala politička stranka predsednika Republike, tako da se opravdano pretpostavlja da su deset kandidata koje je predložio šef države zapravo predlog te političke stranke. Osim ove primedbe, primetno je da je čitav izborni postupak obeležila netransparentnost, jer se odabir kandidata odvijao daleko od očiju javnosti, a ovlašćeni predlagači se nisu ni najmanje potrudili da obrazlože na osnovu kojih to profesionalnih kvaliteta nominovani kandidati zaslužuju da budu okvalifikovani kao istaknuti pravnici. No, ukoliko se to moglo i očekivati od nosilaca političke vlasti, postojala je nada da će bar izbor pet sudija od strane Vrhovnog kasacionog suda proteći bez upliva politike i uz dosledno pridržavanje principa stručnosti kao najbitnijeg merila pri odabiru sudija. Međutim, ispostavilo se da je taj deo Ustavnog suda, koji je pri tome izabran bez ikakvog uvida javnosti, „stručno najsporniji, a politički najpodobniji (...) pošto su se prilikom njihovog izbora, pored stranačkih, uplele i rođačke veze“. Iznete konstatacije na pravi način potvrđuju i reči sudije, a u prvi mah i predsednice, Ustavnog suda Bose Nenadić (2007-2010): „Dosadašnja praksa izbora, odnosno imenovanja (ne samo u parlamentu) pokazuje da se za pojedine predložene kandidate, sem formalnih uslova (...), teško moglo reći da se radilo o ’istaknutom pravniku’, odnosno licu koje je, pre svega, pravničkoj javnosti, poznato po stručnosti i znanju. Bilo je i slučajeva da upravo otpadnu oni kandidati sa liste koji su ne samo u stručnoj, odnosno pravničkoj, već i opštoj javnosti prepoznatljivi kao pravni stračnjaci i za koje se osnovano, na osnovu objektivnih merila moglo ustvrditi da spadaju u vrhunske pravnike, odnosno da uživaju ugled priznatog pravnog stručnjaka u zemlji“. Aktuelni sastav Ustavnog suda nadahnjuje na uverenje da ustavno rešenje o reizbornosti sudija dodatno opravdava uvođenje opšte javnosti na sve sednice Ustavnog suda. Postojeće ustavno rešenje oslabilo je institucionalna jemstva nezavisnosti Ustavnog suda, jer kako se ističe u teoriji „pretnja nezavisnosti bila bi, naravno, kad bi postojalo pravo ponovnog izbora (...) Tada sudija može biti sklon tome da donosi odluke koje će pripomoći njegovom ponovnom izboru“. Umesto mogućnosti reizbora trebalo je predvideti duži, jednomandatni izbor sudija. Uostalom, komparativno iskustvo je ukazalo da ustavni sudovi imaju najviše uspeha kada se formiraju od sudija koji imaju visoke pravničke kvalifikacije i koji su imenovani na dug mandatni period, bez mogućnosti reizbora. S obzirom na to da ustavotvorac Srbije nije postupio dovoljno mudro i u skladu sa komparativnim iskustvom, opšta javnost svih sednica Ustavnog suda je način da se rad ovog organa u potpunosti učini transparentnim i da se tako neutrališu moguće negativne posledice reizbornosti sudija. Naime, otvaranjem za javnost sednica o većanju sudija, javnom mnjenju bi se omogućilo da sagleda u kojoj meri su izabrane sudije zaista „istaknuti pravnici“ koji su kadri da opravdavaju taj svoj kvalitet na delu. Sudije ne samo da će morati da budu pripremljenije za sednice, već će do punog izražaja doći i to koliko savesno i odgovorno pristupaju većanju, a u kojoj meri prihvataju već unapred dodeljenu im ulogu. Naime, „kada sudije ustavnog suda odlučuju o konformnosti neke norme sa ustavnom normom, često je dovoljno da to čine po vlastitoj savesti, znanju i sposobnosti; dakle, ne toliko prema ustavu, nego prema vlastitom razumevanju ustava“. Uostalom, to je prilika da se demistifikuje rad ustavnog suda i da se razotkriju stručni potencijali svakog sudije. Premda same sudije ne podležu odgovornosti, ukoliko se pokaže da neki od njih nisu dorasli funkciji na koju su imenovani, političku odgovornost će snositi nosioci vlasti koji su učestvovali u njihovom izboru. Ujedno, nosioci političke vlasti će biti prinuđeni da pažljivije pristupe odabiru sudija, odnosno da ne reizaberu one sudije koje su pokazale nestručnost ili koje su lojalnost ustavu zamenili za lojalnost aktuelnoj politici. Suština ustavnosudske funkcije je depolitizovanje, odnosno rešavanje ustavnih sporova, bez obzira na to koliko političkih elemenata nose u sebi, pravnim, a ne političkim rezonovanjem. Da je bilo valjane selekcije sudija ne bi se desilo da doskorašnji predsednik Ustavnog suda, Dragiša Slijepčević (2011-2014), dopusti sebi da oponente njegovog načina razmišljanja o načelu javnosti rada Ustavnog suda počasti tvrdnjom da su „svoj profesionalni kredibilitet stavili u službu nečasnih ciljeva“ i da je njihovo rezonovanje „zdravom umu nepojmljivo“. Ove reči svedoče o jednom rigidnom i netolerantnom duhu kome nije mesto u Ustavnom sudu. Upravo zbog takvih ispada, javnom mnjenju je neophodno omogućiti da neprestano bude u prilici da se upoznaje sa likom i delom ljudi kojima je na brigu poverena misija čuvara Ustava.

Diskriminacija religijskih manjina u Bosni i Hercegovini

Author(s): Irina Terzić / Language(s): Bosnian

Isprepletenost i podudarnost etničke i religijske pripadnosti u BiH direktno se odražava na položaj religijskih manjina u BiH. Zbog takve karakteristične strukture, gdje se svi napori usmjeravaju ka pružanju jednakog tretmana trima većinskim religijama, prava religijskih manjina ostaju zapostavljena. Iako su na snazi mnogi pravni propisi koji garantiraju jednak položaj svih religijskih zajednica, religijske manjine se svakodnevno stavljaju u obespravljen položaj. To je na primjer vidljivo iz činjenica da Ustav Republike Srpske navodi Srpsku pravoslavnu crkvu kao crkvu srpskog naroda i drugih naroda pravoslavne vjere, te da religijske manjine nisu zastupljene u Međureligijskom vijeću BiH. Pored toga, obespravljenost religijskih manjina dolazi do izražaja i u koncepciji religijskog obrazovanja u školama, gdje u većini slučajeva učenici nisu u mogućnosti da pohađaju religijsko obrazovanje po svom izboru, nego zbog konretnih okolnosti moraju konzumirati vjersku pouku većinske religije. Problemi sa legislativom u BiH, kao što su neharmoniziranost te siromašna zakonska zaštita od diskriminacije, samo dodatno doprinose marginalizaciji religijskih manjina u društvu. Zbog pojedinih Ustavnih odredbi koje omogućuju povlašteni položaj određenoj religiji i uske povezanosti religije i politike, BiH sve više postaje polusekularna država, u kojoj se za vođstvo takmiče tri većinske religije. Iz svega navedenog slijedi da bi vlasti BiH trebale poduzeti različite mjere kako bi se religijske manjine zaštitile od diskriminacije. Prvi korak bi predstavljalo ukidanje odredbe Ustava Republike Srpske, kojom se daje povlašteni položaj Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Dalje, religijske manjine treba da budu zastupljene u organima Međureligijskog vijeća u BiH. Aktivnim djelovanjem Međureligijskog vijeća bi se mogao znatno poboljšati položaj religijskih manjina u društvu. Pored toga, vlasti BiH bi trebale poduzeti korake kako bi harmonizirale i ojačale zakone vezane za zaštitu od krivičnog djela poticanja na mržnju. Iako krivična djela počinjena iz mržnje prema religijskim manjinama nisu česta pojava u BiH, ipak stručnjaci za ljudska prava ukazuju na njihovo postojanje. Stoga bi harmonizacija zakonodavstva znatno olakšala sudijama i tužiocima sankcioniranje krivičnog djela poticanje na mržnju, što bi opt doprinijelo ujednačavanju sudske prakse, a time i efektivnijoj zaštiti i prevenciji od sličnih krivičnih djela. Na posljetku, jedna od ključnih stvari za uklanjanje diskriminacije religijskih manjina u BiH jeste izmjena dosadašnjeg načina religijskog obrazovanja u školama. Umjesto vjerske pouke o samo jednoj religiji, učenici treba da se educiraju o različitim kulturama i religijama. Kao što je predhodno navedeno, zbog okolnosti, škole su ograničene u pogledu pružanja vrste religijskog obrazovanja, tako da bi ovakva opcija bila prikladna za učenike svih vjeroispovijesti, kod kojih bi se ujedno i razvijala svijest o važnosti tolerancije i ravnopravnosti u društvu.

Dopuštena ograničenja u pogledu ostvarivanja opšteg biračkog prava

Author(s): Maja Nastić / Language(s): Serbian

Očekujući celovitu i sveobuhvatnu reviziju izbornog zakonodavstva Srbije, analizirana je kompatibilnost nacionalnih rešenja sa međunarodnim standardima i rešenjima u uporednim sistemima. U fokusu analize je ostvarivanje opšteg biračkog prava, kao ključnog elementa savremenih demokratija, i ograničenja koja se mogu smatrati dopuštenim. Iako je opšte biračkog pravo uvedeno još polovinom prošlog veka, poslednjih godina prisutna su fleksibilnija shvatanja "klasičnih" uslova za njegovo sticanje, što se doprinosi njegovoj istinskoj univerzalnosti i povećava obuhvat stanovništva opštim biračkim pravom. U kojoj će meri garancije opšteg prava glasa, sadržane u ustavu ili izbornom zakonodavstvu biti ostvarene, često i u značajnoj meri zavisi od propisa koja su sadržana u drugim granama prava. Tako, kada govorimo o državljanstvu kao uslovu ostvarivanja biračkog prava, moraju se imati u vidu pravna pravila koja se tiču sticanja ili prestanka državljanstva. U Srbiji je nedavno sprovedena liberalizacija ovih propisa, što se direktno odrazilo i na uživanje biračkog prava. Međutim, naše izborno zakonodavstvo ne prepoznaje strance kao moguće titulare biračkog prava, te bi valjalo razmisliti o tome. U svetlu pristupanja EU Srbija će morati da svoje izborne propise harmonizuje sa propisima EU, posebno, u pogledu izbornih prava koje državljani EU uživaju unutar država članica. Imajući u vidu da je u našem sistemu poslovna sposobnost uslov biračke i poslaničke sposobnosti, postupak lišenja poslovne sposobnosti ima direktne reperkusije u pogledu uživanja biračkog prava. Nedavne izmene zakona u tom domenu mogu imati pozitivni efekat i po ostvarivanje izbornog prava. Međutim, valjalo bi razmisliti o mogućnosti davanja biračkog prava osobama koje su delimično lišene poslovne sposobnosti i kreirati adekvatan pravni okvir za realizaciju toga. Značajna karakteristika našeg izbornog sistema odnosi se na eksterno glasanje, odnosno glasanje naših građana koji imaju prebivalište u inostranstvu.Međutim, ukoliko postoji stvarna namera da se omogući glasanje dijaspore, neophodno je učiniti značajne izmene u izbornom zakonodavstvu. Te izmene odnosile bi se na uvođenje novih načina glasanja (elektronsko ili glasanje putem pošte), ili, pak, otvaranje biračkih mesta i van diplomatsko-konzularnih predstavništava. Kada je reč o licima koja su na izdržavanju kazne zatvora, naše zakonodavsto pripada grupi malobrojnijih država, koje ne sadrži nikakva ograničenja u pogledu uživanja izbornih prava ovih lica. Značajne izmene izborno zakonodavstvo Srbije mora da pretrpi u postupku kandidovanja. Izbornim zakonom, u funkciji zaštite prava kandidovanja i pasivnog biračkog prava, treba regulisati sve pojedinosti vezane za postupak kandidovanja: kada se registracija kandidata može izvršiti, u kom roku se mora obaviti prikupljanje potpisa, proces verifikacije, registracije i krajnji rok u kome se može osporavati validnost prijavljenih kandidatura. Zakonom je potrebno precizno definisati kada može doći do odbijanja kandidature. Ukoliko je kandidatura prihvaćena, onda njeno preispitivanje treba dozvoliti samo u slučajevima ozbiljnog kršenja zakona, jer to čitav proces čini ranjivim na zloupotrebe i može poslužiti kao političko sredstvo za eliminaciju određenog kandidata. Kandidate koji ne poštuju izborna pravila treba sankcionisati srazmerno stepenu povrede: opomene, novčane kazne, gubljenje prava na subvenciju troškova kampanje, dok diskvalifikaciju treba primenjivati krajnje restriktivno. Takođe, ne treba dozvoliti ni olako povlačenje kandidature, jer to može da izazove konfuziju kod birača, posebno kada su glasački listići već odštampani.

Dostignuća notarijata u Hrvatskoj (rasterećenje sudova u ostavinskim, registarskim i ovršnim postupcima)

Author(s): Rankica Benc / Language(s): Croatian

Croatian notaries in civil law disburdened courts according the gradual enlargement of their competencies. During past 18 years, since this legal profession was reintroduced in Croatian legal system, notaries get the competency in inheritance procedures and enforcement law, especially in ordering the payment and enforcement based on the credible documents. Courts are disburdened indirectly too, through preventive legal function of notarial instruments. Inheritance procedures are accelerated; legal remedies and disputes among heirs are rare. Ordering the payment and enforcement based on the credible documents should be improved by implementation of IT. That would accelerate and standardize the procedure, and ensure the independent position of the notary who acts here as a judge sui generis. Notaries are important part of the court’s registry system; notarial documents are base for the most of entries and notaries do the primary control of applications. Here started the use of notarial e- signature and advanced e-communication between notary and court. The widespread net of notaries enables easier access to procedures in their range of competence for the citizens.

Druga stručna rasprava o vrednovanju rada sudija i tužilaca u BiH

Author(s): Author Not Specified / Language(s): Bosnian

Druga stručna rasprava o vrednovanju rada sudija i tužilaca u BiH

Author(s): Edin Šarčević,Hajrija Sijerčić-Čolić / Language(s): Bosnian

Druga stručna rasprava o vrednovanju rada sudija i tužilaca u BiH (Organizatori: Centar za javno pravo i Univerzitet u Sarajevu - Pravni fakultet Sarajevo 02. 11. 2018)

Državno sudbeno vijeće u pravnom sustavu Republike Hrvatske

Author(s): Dražen Jakovina / Language(s): Croatian

Normativna rješenja kojima je reguliran rad DSV-a od njegova uvođenja u pravni sustav Republike Hrvatske do danas često su mijenjana. Jedan od razloga brojnih zakonskih izmjena svakako valja potražiti i u nastojanju za uspostavljanjem takvog sustava koji bi u najvećoj mogućoj mjeri omogućio objektivan i transparentan izbor sudaca i pozicioniranje DSV-a kao nositelja i jamca samostalnosti i neovisnosti sudbene vlasti. Svakako bitna kvalitativna izmjena ogleda se u načinu izbora članova DSV-a iz redova sudaca. Članove iz redova sudaca biraju svi suci u Republici Hrvatskoj čime tako izabrani kandidati svakako uživaju povjerenje sudaca i sudstva u cjelini. U postupku izbora sudaca bitnu ulogu imaju sudačka vijeća kao izraz sudačke autonomije. Međutim, njihova je uloga sužena time što u ocjeni obnašanja sudačke dužnosti koju donose zapravo samo rezultatu rada suca pridružuju određene i Metodologijom propisane bodove bez mogućnosti davanja mišljenja o radu suca. Sudac ukupno u ocjeni može ostvariti 150 bodova, a na strukturiranom razgovoru pred DSV-om još 20 bodova. Tih 20 bodova u ukupnom mogućem broju bodova sudjeluje u iznimno malom postotku čime je otklonjena mogućnost arbitriranja pri izboru sudaca. Time je zapravo uspostavljeno kombinirano rješenje kojim se uz pridruživanje broja bodova rezultatu rada suca dopušta i bodovati dojam koji na strukturiranom razgovoru steknu članovi DSV-a u odnosu na kandidata. Čovjek po prirodi stvari nije i ne može biti lišen stvaranja dojma o određenoj osobi. Međutim, niti matematika pri izradi ocjene sudaca ne mora uvijek i nužno izražavati posve objektivnu sliku rada kandidata. Sadašnje normativno rješenje matematici ipak daje, čini se, preveliku prednost. Državna škola za pravosudne dužnosnike predstavlja tzv. zatvoreni model imenovanja sudaca prvoga stupnja.83 Do sada je državnu školu završila prva generacija dok se uskoro očekuje završetak i druge generacije. Međutim, pojavili su se stanoviti problemi oko prijava na oglas za imenovanje sudaca. Naime, kandidati se teško odlučuju, što je posve razumljivo i životno logično, prijaviti na oglas za suca na sud koji je bitno udaljen od mjesta njihova prebivališta. Zbog toga je nekoliko sudačkih mjesta ostalo nepopunjeno jer se na oglas nije javio nitko od kandidata ili se javilo premalo kandidata. Stoga bi u budućnosti valjalo razmisliti o uvođenju teritorijalnog principa kod upisa u Državnu školu. Svakako valja pozdraviti normativno rješenje prema kojem DSV imenuje i razrješeva predsjednike sudova. Time su ta tijela sudske uprave posve neovisna spram izvršne vlasti koja je u nekim ranijim razdobljima imenovala i razrješavala predsjednike sudova. U području stegovne odgovornosti sudaca učinjen je pomak time što je predviđen veći broj i vrsta stegovnih kazni čime se i stegovna djela mogu odgovarajuće sankcionirati. U ranijim razdobljima imovinske kartice sudaca bile su pohranjene u Ministarstvu pravosuđa. Sadašnje je rješenje znatno kvalitetnije i omogućuje samostalnost sudbene vlasti. Predviđeni su mehanizmi kontrole podataka iz imovinske kartice te je učinjena dobra ravnoteža između prava javnosti na uvid u imovinske kartice i prava sudaca na zaštitu privatnosti. Sadašnji sustav po kojem DSV djeluje relativno je dobro uređen i kao takav predstavlja bitan kvalitativan pomak u odnosu na ranija razdoblja. Valja očekivati da će se stanoviti problemi na koje se nailazi u praktičnoj primjeni zakonskih odredaba razmotriti u nekoj budućoj normativnoj izmjeni.