Polityka polonijna w latach 2015-2020 na przykładzie Polonii amerykańskiej

Author(s): Karolina Zając / Language(s): Polish Issue: 1/2020

Przedmiotem niniejszego artykułu jest charakterystyka polityki polonijnej prowadzonej przez Polskę w latach 2015-2020 na podstawie stosunków z Polonią amerykańską. Autorka przybliższa czytelnikowi zarówno aspekty formalne, w tym instrumenty prawne oraz instytucjonalne, jak również przedstawia wybrane przykłady praktycznych działań podejmowanych w ramach owej polityki. Rozważania rozpoczęto od zwięzłego przedstawienia historii Polonii na terytorium dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Bazując na dostępnych publikacjach, opisano rolę, jaką odegrali obywatele Polski w budowaniu i rozwoju pierwszych amerykańskich osad. Tym samym wskazano na początek współpracy polsko-amerykańskiej, która widoczna jest po dziś dzień. Na koniec przedstawiono statystyki związane ze współczesną Polonią zamieszkującą Stany Zjednoczone. W dalszej kolejności wskazano na podstawy prawne regulujące prowadzenie polityki polonijnej przez Polskę. Ze względu na mnogość norm prawnych w tym zakresie, autorka odniosła się jedynie do wybranych. W ramach tego zagadnienia omówiono również podstawowe instytucje, którym powierzono zadania na rzecz Polonii. Następnie omówione zostały przykłady praktycznych działań, których podjęły się polskie instytucje. Pośród nich znalazły się wsparcie finansowe polonijnych placówek edukacyjnych i kulturowych oraz mediów publicznych oraz współpraca z rządem Stanów Zjednoczonych dotycząca włączenia Polski do programu bezwizowego. W konkluzji należy dojść do wniosku, że w ostatnich latach polityka polonijna prowadzona była na dobrym poziomie. Polski rząd podejmuje się współpracy z różnymi przedstawicielami środowisk polonijnych, w tym z licznymi placówkami edukacyjnymi czy organizacjami pozarządowymi. Pozwala to na znacznie efektywniejsze zaspokojenie potrzeb członków Polonii amerykańskiej. Należy jednak zastanowić się nad lepszym usystematyzowaniem regulacji – być może w ramach jednego katalogu norm – oraz nad stworzeniem w Stanach Zjednoczonych przedstawicielstwa instytucji zajmujących się tą materią.

Zachowawczy sztandar na uchodźstwie? Przyczynek do portretu zbiorowego wybranych emigracyjnych środowisk społeczno-politycznych zrzeszających polskich konserwatystów po II wojnie światowej

Author(s): Michał Dworski / Language(s): Polish Issue: 2/2021

Celem artykułu jest zarysowanie wstępnej charakterystyki wybranych postaci i środowisk życia politycznego emigracji niepodległościowej po II wojnie światowej utożsamiających się z szeroko rozumianą myślą konserwatywną. Przez brak odpowiedniej instytucjonalizacji oraz transmisji praktyki politycznej sprzed 1939 roku polscy konserwatyści na uchodźstwie nie stworzyli wspólnego podmiotu, który odwoływałby się do tradycji przedwojennego ruchu zachowawczego. Wielokrotnie zindywidualizowana forma aktywności, bazowanie w głównej mierze na relacjach społeczno-towarzyskich i brak definiowania własnej postawy przez pryzmat myśli konserwatywnej wpływają na trudność uchwycenia ram portretu zbiorowego polskich konserwatystów po II wojnie światowej. Artykuł stawia sobie za zadanie wyznaczenie głównych obszarów tej problematyki, sygnalizując jedynie wybranie zagadnien.

Advancing Poland in Exile: World War II Intellectuals in North America

Author(s): James S. Pula / Language(s): English Issue: 4/2023

The outbreak of World War II left thousands of Polish citizens unable to safely return to their homeland, among them scholars who were quick to form a “Polish University in Exile” in Paris as a means of ensuring wartime continuity in their respective fields, followed by an Association of Polish University Professors and Lecturers in London after the fall of France. The cadre of intellectuals and artists who were in the United States in 1939 were joined during and in the immediate aftermath of the war by hundreds of others. This article chronicles the efforts of these academics to not only support the political and military goals of the Polish government-in-exile, but especially their creation of valuable, enduring organizations in North America that preserved priceless archival materials, published important monographs and journals, and greatly broadened the North American footprint of Polish studies among both Polish and non-Polish scholars in all their diverse disciplines.

Pożegnanie z obcością. Znaki pamięci żydowskiej w najnowszym dramacie polskim

Author(s): Olga Maciupa / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Jednym z tradycyjnych skojarzeń Żyda jest jego obcość. Obraz Żyda jako obcego wpływa na historyczną pamięć zbiorową w Polsce. Żydzi przez długi czas pozostawali poza dyskursem publicznym i narracjami historycznymi. Artykuł jest próbą rekonstrukcji negatywnych stereotypów na temat Żydów na gruncie współczesnego dramatu polskiego. Sztuki, które będą analizowane, zostały napisane podczas warsztatów przez Tadeusza Słobodzianka i „Laboritorium Dramatu” w 2007 roku w Nasutowie (woj. lubelskie). W wyniku tych spotkań powstały następujące sztuki: „Nasza klasa” T. Słobodzianka, „Walizka” Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, „Żyd” Artura Pałygi, „Nic, co ludzkie” Artura Pałygi, Piotr Ratajczaka, Pawła Passiniego oraz „Compliance.(adherence)” Piotra Rovitskiego. Głównym problemem tych spektakli jest pamięć o stosunkach polsko-żydowskich w czasie II wojny światowej w kontekście nowoczesności. Te teksty teatralne zapowiadały, że w społeczeństwie polskim odbywa się dialog. Dialog ten dotyczył traumatycznych doświadczeń historycznych. Głównym przesłaniem spektakli jest emocjonalne poczucie winy. Wizerunek Żyda uległ przemianie, Żyd nie jest już obcym, został przyjęty do wspólnej przestrzeni kulturowej i pamięci.

O pogromie w Drohobyczu w 1941 roku w świetle materiałów z Archiwum Yad Vashem

Author(s): Katarzyna Thomas / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Podobnie jak w wielu miastach Galicji Wschodniej w przedwojennym Drohobyczu żyły trzy narodowości: Polacy, Żydzi i Ukraińcy. Po wybuchu II wojny światowej stosunki wieloetniczne, które były stosunkowo dobre, uległy zmianie. Podczas drugiej okupacji niemieckiej, w lipcu 1941 r., miała miejsce rzeź ludności żydowskiej prowadzona przez Ukraińców. Na podstawie głównie żydowskich, powojennych zeznań Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, autor analizuje przyczyny i przebieg pogromu w Drohobyczu.

Correspondence in Yiddish between personel in Red Army and their relatives during Soviet German war, 1941-1945

Author(s): Leonid Smilovitsky / Language(s): English Issue: 5/2015

Szczególnym zjawiskiem w korespondencji wojennej są litery w jidysz. Różniły się one od listów w ogólnym obiegu korespondencji szeregiem cech. Szczególnie dramatycznych barw nadał im los Żydów, którzy po najeździe hitlerowskim latem 1941 r. znaleźli się na skraju zagłady. Na froncie i na tyłach sowieccy Żydzi doświadczali antysemityzmu zarówno ze strony władz, jak i miejscowej ludności. Korespondencja w jidysz odzwierciedla wszystkie te problemy i daje wyobrażenie o stanie faktycznym. Artykuł powstał na podstawie kilkudziesięciu listów w języku jidysz napisanych w latach 1941-1945 i wysłanych z obszarów ewakuacji na front i tyły.

Bartłomiej Krupa, Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987 – 2003), Kraków 2013

Author(s): Michał Majewski / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Recenzja publikacji: Bartłomiej Krupa, Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987 – 2003), Kraków 2013

O relacjach polsko-żydowskich w Lublinie w XX wieku (do 1939 roku)

Author(s): Konrad Zieliński / Language(s): Polish Issue: 7-8/2018

Stosunki polsko-żydowskie w Lublinie w XX wieku nie różniły się zbytnio od tych odnotowanych w innych podobnych wielkością ośrodkach miejskich Królestwa Polskiego i niepodległej Polski w okresie międzywojennym. Jednak pewna specyfika miasta, rola, jaką odegrało w czasie Wielkiej Wojny, to, że znajdował się tam Katolicki Uniwersytet i Lubelska Szkoła Mędrców zdeterminowały wzajemne relacje. Artykuł nakreśla najważniejsze problemy, konflikty i płaszczyzny współpracy Polaków i Żydów w Lublinie w latach 1900-1939.

Menschenschreck. Losy Żydów w Międzyrzecu Podlaskim w okresie II wojny światowej

Author(s): Sławomir Mańko / Language(s): Polish Issue: 13/2023

W artykule zostały omówione losy Żydów w Międzyrzecu Podlaskim w okresie II wojny światowej. W pierwszej jego części została ukazana sytuacja ludności żydowskiej przed wybuchem wojny. Istniejące podziały majątkowe i polityczne, a także zaognione stosunki z chrześcijanami miały bowiem duży wpływ na rozwój sytuacji po wybuchu wojny. W drugiej części omówiono okres okupacji sowieckiej i wkroczenie wojsk niemieckich. Sprawy bytowe, utworzenia i funkcjonowania getta zostały poruszone w kolejnych rozdziałach. Szczegółowo została ukazana złożoność życia w getcie, różnice między bogatymi i biednymi, między członkami Judenratu i policji żydowskiej a zwykłymi mieszkańcami dzielnicy zamkniętej. W pracy zamieszczono opisy reakcji Żydów na poszczególne akcje likwidacyjne getta — począwszy od apatii, poprzez wyparcie rzeczywistości, a skończywszy na podjęciu działań na rzecz ratowania życia swego i swoich bliskich. Ostatnie rozdziały pracy dotyczą strategii przetrwania, stosunków polsko-żydowskich i prób odbudowania życia żydowskiego w powojennym Międzyrzecu.

Цар Самуил († 1014) в историческата памет на българите през ХІІІ – ХІV в.

Author(s): Georgi N. Nikolov / Language(s): Bulgarian Issue: 4/2024

The memory of Tsar Samuеl (997 – 1014) among Bulgarians has been preserved for centuries after his death. This is clearly noted in a number of historical sources: the correspondence of the Bulgarian Tsar Kaloyan (1197 – 1207) with the Roman Pope Innocent III (1198 – 1216), the Synodicon of the Bulgarian Church (13th – 14th centuries), the 14th-century Bulgarian translations of the Byzantine chronicles of Symeon the Metaphrast and Logothete (10th century), Ioannes Zonaras (12th century) and Constantine Manasses (12th century). The memory of Samuel in the Bulgarian Tsardom in the 13th – 14th centuries is a specific expression of the enduring sense of historicity, which was also one of the characteristics of Bulgarian society in the middle Ages. Tsar Samuel is among the few Bulgarian rulers from the early middle Ages whose memory has been preserved throughout the centuries.

Войската на Българското царство в периода 976 –1018 г. Част 1. Въоръжение, родове войски и тактически способности на българската войска по времето на цар Самуил и неговите наследници

Author(s): Petyo Ivanov / Language(s): Bulgarian Issue: 4/2024

The campaigns of the Kiev prince Svetoslav, as well as the subsequent war between him and the Byzantine Empire in the period 967 – 972, were of decisive importance for the fate of the Bulgarian Tsardom. The loss of the central territories not only incurred a decrease in the economic, demographic and military potential of the state, but also led to significant changes in its organization. The changes that occurred in the Bulgarian army were most noticeable in the way in which combat actions were conducted before the mentioned conflicts. While before AD 972 the Bulgarian rulers and generals relied exclusively on direct confrontation with the enemy in the open field, after AD 976 not a single battle of this type is known.

Известието на Степанос Таронски (Асохик) за подготвян династичен брак между комитопулите и Македонската династия – опит за изясняване на някои спорни моменти

Author(s): Yulian Todorovski / Language(s): Bulgarian Issue: 4/2024

The purpose of the present study was to shed more light on some controversial moments from the notice of the Armenian historian Stepanos of Taron, also known as Asoghik, in connection with the negotiations between the Cometopuls and Emperor Basil II (976 – 1025) for the conclusion of a dynastic marriage. It focuses mainly on two issues: 1) establishing the identity of the metropolitan bishop of Sebasteia, mentioned by Asoghik as the main actor in the negotiations between the two parties, and whether his participation can be accepted as credible; 2) clarifying the question of who had led the negotiations from the Bulgarian side; what were the reasons for resorting to such a diplomatic means; are there other sources that confirm, albeit indirectly, his story; and is the negativism of some researchers justified regarding the authenticity of the event described.

Национално честване „1010 години България помни цар Самуил“

Author(s): Georgy Nikolov Nikolov / Language(s): Bulgarian Issue: 4/2024

Political Participation of the Crimean Tatars – the Indigenous People of Ukraine (1989‑2022): Peculiarities of Development and Functioning

Author(s): Nataliia Dukach / Language(s): English Issue: 18/2024

The article examines the development of political participation of the Crimean Tatars, an indigenous people of Ukraine, and the peculiarities of its functioning in 1989‑‑ 2022. The author divides this process into three conditional stages: the revival of the Crimean Tatar movement (late 1989‑ 1991); Crimean Tatars in the political landscape of independent Ukraine (1991‑2014); political participation of Crimean Tatars in the context of the annexation of the Autonomous Republic of Crimea and the Russian‑ Ukrainian war (2014‑ 2022).The author describes in detail the revival of the Crimean Tatar movement in the late 1980s and early 1990s, when Crimean Tatars massively advocated for repatriation and created their own representative body, the Mejlis. Next, the process of formation of relations between the Crimean Tatars and the Ukrainian authorities in 1991‑ 2014 is highlighted. The emphasis is also placed on the main features of the political participation of the Crimean Tatars in 2014‑ 2022, in the context of the annexation of the Autonomous Republic of Crimea and before the full‑ scale invasion of Ukraine by the Russian Federation. It is noted that during this period, the indigenous people faced a new threat to their existence – the repressive policy of the occupation authorities.In conclusion, the author concludes that the process of development of political participation of the Crimean Tatar indigenous people of Ukraine in 1989‑2022 was quite complex and ambiguous, characterized by stages of growth and decline. In particular, the author emphasizes that the most important victory for the indigenous people was the adoption of the Law of Ukraine „On Indigenous Peoples of Ukraine” in 2021. However, as the author notes, the adoption of this law is only one of the steps in building further political and legal relations between Ukraine and indigenous peoples.

Aspekt polityki historycznej w relacjach międzypaństwowych na przykładzie stosunków polsko-ukraińskich

Author(s): Natalia Kowcz / Language(s): Polish Issue: 18/2024

History can divide or unite. Used in a skillful way, it can become an important element of foreign policy. The subject of the work is the aspect of historical policy in interstate relations on the example of Polish‑Ukrainian relations. These countries have been bound together for years by common history, borders and culture. The question, however, is whether these links unite them more or divide them. The aim of the issues discussed in the article is to reveal how you can work through the painful past and turn it into a lasting foundation for building mutual relationships. However, there are still issues that divide us more, on which we cannot reach an agreement, and this is a challenge for the next generations of Poles and Ukrainians to end these disputes and lead to complete reconciliation of both nations.

Medžida Selmanović (1937-2009) i njen doprinos osmanistici - povodom petanestogodišnjice smrti

Author(s): Mubera Bavčić / Language(s): Bosnian Issue: 9/2024

On the occasion of the fifteenth anniversary of the death of Medžida Selmanović, this paper presents the biographical data, as well as information about her thirty six years of work at the Oriental Institute as an archivist, where she held the professional title of an Archivist-Turkologist and Senior Archivist, then of Researcher-Ottomanist, and finally of Researcher-Associate-Ottomanist, which she kept until her retirement in 2002. In addition to her regular duties in the Oriental Institute archives, Medžida Selmanović devoted most of her working life to the scholarly processing of defters and translation of Ottoman historical sources. Apart from works on historical themes, she published several significant works in the field of diplomatics and palaeography, as well as Islamic art and miniatures. The attached bibliography of this author’s publications provides a more complete insight into her research.

Palanka u tuzlanskom sidžilu 1644-1646. godine

Author(s): Nihad Dostović / Language(s): Bosnian,English Issue: 10/2024

This paper analyses five documents from the Sijjil of the Tuzla qadi/judge from 1644–1646, where the term “palanka” is mentioned. All documents are firmans, or decrees issued in the name of the Sultan from the Divan of Buda. Two firmans deal with cerāḫors, a construction workers from the privileged re‘aya class who worked on fortress repairs. Two firmans address the usurpation of the duty of reciting prayers for the Sultan – du’āgūluḳ. One fir- man pertains to wandering groups of Roma. In all documents, “palanka” is a general term; no specific place is directly referred to as “palanka,” nor are any further characteristics provided. These documents are significant for historical studies as they highlight strong connections between Ottoman Hungary and Ottoman Bosnia through various situations.

Osnove i smjernice razvoja turizma u Bosni i Hercegovini do 1914. godine

Author(s): Sonja M. Dujmović / Language(s): Bosnian Issue: 10/2024

The work will present a succinct review of ideological and infrastructural foundations of tourism as well as the course of its development from elite tourism to indications of the first steps taken towards mass tourism during the period of Austro-Hungarian rule in Bosnia and Herzegovina. The author has singled out those segments which allowed the improvement of tourism – the Bosnian and Herzegovinian railway network, accommodation capacities, the establishment and activities of the Bosnian and Herzegovinian Tourist Club, the support of sport associations and exhibitions in the service of propaganda and politics. The new character of tourism during the first decade of the twentieth century will also be analysed.

"Oko Tuzle učestala buna, na ustanak digla se komuna" Uzroci i posljedice Husinske bune 1920. godine

Author(s): Božidar Jezernik / Language(s): Bosnian Issue: 10/2024

The Husino Uprising, which was praised as one of the “most significant class battles in the old Yugoslavia,” attracted a great deal of attention, particularly after 1945, when the class struggle became the dominant historical lens. Despite the extensive socialist historiography on the Husino Uprising, critical questions remained unanswered until the disintegration of Yugoslavia in 1991. Between 1945 and 1991, the past was revised by historians mainly to conform to the political narrative of the CPY. After 1991, interest in the subject waned as attention shifted to other topics. It was not until 2012 that Omer Hamzić revealed that in Husino the National Guard, armed by the Serbian authorities was involved alongside Serbian police and army, giving the class struggle of the uprising an ethnic dimension.

Emily Greble, "Muslims and the Making of Modern Europe"

Author(s): Adnan Jahić / Language(s): Bosnian Issue: 10/2024

Review of: Emily Greble, "Muslims and the Making of Modern Europe", Oxford University Press, Oxford 2021, str. 354.