CEEOL - Browse Subjects Result

We kindly inform you that, as long as the subject affiliation of our 300.000+ articles is in progress, you might get unsufficient or no results on your third level or second level search. In this case, please broaden your search criteria.

Obozy pracy dla Żydów w ramach planu „Otto”

Author(s): Jakub Chmielewski / Language(s): Polish Issue: 3/2013

Wiosną 1940 r. Niemcy rozpoczęli tworzenie sieci obozów pracy na terenie powiatu zamojskiego i biłgorajskiego. W tym czasie działały one w ramach tzw. planu „Otto”, którego celem była budowa rowu przeciwczołgowego na linii demarkacyjnej ze Związkiem Radzieckim. Obozy powstały w miejscowościach Bełżec, Cieszanów, Dzików, Lipsko i Płazów. Bełżec stał się głównym obozem w połowie sierpnia 1941 roku. Mieściła się tam Centralna Rada Obozowa, która była instytucją pomocową dla robotników żydowskich. Również Rada Żydowska w Lublinie oraz nieliczne Rady Żydowskie z innych miejscowości starały się otoczyć opieką robotników żydowskich. Warunki życia w obozach, ciężka praca fizyczna, sadyzm załogi niemieckiej i niedostateczne wyżywienie powodowały epidemie tyfusu i czerwonki. Skutkiem tego była m.in. duża liczba zgonów. Obozy w ramach planu „Otto” funkcjonowały do jesieni 1940 roku.

More...

Struktura i funkcjonowanie Judenratu w Lublinie – próba analizy

Author(s): Jakub Chmielewski / Language(s): Polish Issue: 2/2012

Problematyka Judenratu w Lublinie nie doczekała się jak dotąd opracowania mimo dobrze zachowanej bazy źródłowej, której podstawą są materiały zdeponowane w Archiwum Państwowym w Lublinie oraz w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. Ich wykorzystanie niewątpliwie przyczyni się do poszerzenia wiedzy na temat Holokaustu w kontekście lokalnej społeczności żydowskiej. Judenrat w Lublinie został utworzony w styczniu 1940 roku, czemu nadało moc obowiązującą rozporządzenie Generalnego Gubernatora Hansa Franka z listopada 1939 roku o utworzeniu Rad Żydowskich. W chwili powstania w mieście mieszkało ok. 40 000 Żydów, zgodnie z rozporządzeniem przełożyło się to na utworzenie instytucji w liczbie 24 osób. Judenrat działał w tym składzie do końca marca 1942 roku, kiedy to w wyniku likwidacji i przeniesienia przez Niemców niewielkiej części Żydów z Podzamcza do dzielnicy Tatar Majdan, liczebność organu została zmniejszona do 12 radnych. Ich zadaniem było zarządzanie Radami Żydowskich Dzielnic Mieszkaniowych, a od marca 1941 roku i wprowadzenia na ich terenie getta zarządzenia władz okupacyjnych, w tym przygotowanie kontyngentów żydowskich pracowników. Kompetencje, jakie posiadał lubelski Judenrat, nie różniły się zasadniczo od tych, jakie miały te same instytucje w innych miejscowościach. Rada poprzez swoje wydziały miała obowiązek zapewnienia minimum socjalnego w zakresie wyżywienia, warunków sanitarno-higienicznych i mieszkaniowych. Dotyczyło to zarówno miejscowych Żydów, jak i przesiedleńców, uchodźców i jeńców wojennych osadzonych w obozie pracy przy ul. Lipowej 7. Struktura Rady miała być elastyczna i dostosowana do aktualnych potrzeb. Ostateczna likwidacja społeczności żydowskiej, a tym samym powołanie Judenratu, nastąpiło na początku listopada 1942 roku. Mimo znacznie ograniczonych uprawnień, można przyjąć, że Judenrat w Lublinie pełnił rolę pseudosamorządu. Z jednej strony miał własne zadania, z drugiej zaś priorytetem była realizacja narzuconych przez Niemców nakazów. Artykuł jest jedynie ogólną próbą analizy struktury i funkcjonowania Rady Żydowskiej w Lublinie, a tym samym nie odpowiada postawionemu problemowi badawczemu.

More...

Lubycza Królewska. Zagłada i próba upamiętnienia społeczności żydowskiej dawnego miasteczka

Author(s): Mariusz Koper / Language(s): Polish Issue: 2/2012

W artykule przedstawiono tragiczne losy społeczności żydowskiej Lubyczy Królewskiej w czasie II wojny światowej. Omówiono także kwestie związane z upamiętnieniem tych przedstawicieli społeczności żydowskiej, którzy stracili życie w hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Bełżcu. Starania o upamiętnienie lubyczańskich Żydów spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem niektórych przedstawicieli lokalnych władz i innych członków gminy. Skutecznie zablokowali oni projekt budowy pomnika upamiętniającego żydowskie ofiary obozu. W ten sposób idea ekumenizmu i wielokulturowości (między Polakami, Ukraińcami i Żydami) została mocno podważona. Zaplanowane na 4 października 2012 r. uroczystości upamiętniające 70. rocznicę pacyfikacji Lubyczy Królewskiej i Kniazia zostały odwołane.

More...

Kręgi piekielne Holokaustu. Czy metafora „piekło dantejskie” jest adekwatna w stosunku do Zagłady?

Author(s): Aleksandra Stachula / Language(s): Polish Issue: 2/2012

Doświadczenie Holokaustu jest trudne do wyrażenia w dzisiejszym, wolnym świecie przez ludzi, którzy nigdy nie doświadczyli życia w getcie czy w obozie koncentracyjnym. Najlepszym sposobem przybliżenia doświadczeń okresu zagłady jest odwołanie się do tradycji ukształtowanej przez symbolikę piekła. Metafora „piekła Dantego” wydaje się jednak zbyt wąska w odniesieniu do ofiar Holokaustu. Niemniej użycie metafory piekła w odniesieniu do doświadczenia Holokaustu jest bardzo interesujące. Poprzez zagłębienie się w to, co wspólne dla ludzkości, staje się bardziej prawdopodobne, choć nie całkiem możliwe, zrozumienie doświadczenia Zagłady.

More...

A. Krempa, Zagłada Żydów mieleckich, Biblioteka Muzeum Regionalnego, Mielec: 2012, ss. 263

Author(s): Jakub Chmielewski / Language(s): Polish Issue: 2/2012

Recenzja publikacji: A. Krempa, Zagłada Żydów mieleckich, Biblioteka Muzeum Regionalnego, Mielec: 2012, ss. 263

More...

Likwidacja getta w Lublinie (marzec – kwiecień 1942 r.)

Author(s): Jakub Chmielewski / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Getto lubelskie było pierwszym obok lwowskiego gettem, które zostało zlikwidowane w ramach „Akcji Reinhardt”. Zanim Niemcy przystąpili do biologicznej eksterminacji, wobec Żydów stosowano szereg obowiązków i zakazów, które eliminowały ich z życia społecznego, politycznego, kulturalnego i prowadziły do zubożenia. Jedną z metod było skupienie Żydów w wydzielonych częściach miasta, oficjalnie nazywanych gettami. Nie w każdym przypadku getto było ogrodzone, na co często wpływało umiejscowienie tras komunikacyjnych. W Lublinie Niemcy zaczęli ogradzać getta na kilka tygodni przed rozpoczęciem deportacji do obozu zagłady w Bełżcu. Likwidację getta w Lublinie Niemcy rozpoczęli w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. Dzielnica żydowska została otoczona przez oddziały niemieckie i oddziały pomocnicze złożone głównie z jeńców Armii Radzieckiej, tzw. Ukraińców. W trakcie likwidacji, która trwała do połowy kwietnia, wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu około 28 000 Żydów, a kolejne 800 osób rozstrzelano na terenie getta. W proces eksterminacji Niemcy włączyli działania policji żydowskiej, Judenratu, a nawet mieszkańców getta. Część Żydów ocalała z likwidacji Podzamcza i została przeniesiona do nowo utworzonego getta na Majdanie Tatarskim. Udać się tam mogli tylko ci, którzy posiadali J-Ausweis. W tym samym czasie Niemcy rozpoczęli wyburzanie historycznej dzielnicy żydowskiej, co symbolicznie kończyło wielowiekową egzystencję Żydów w Lublinie. Artykuł powstał na podstawie literatury, opublikowanych relacji i pamiętników, a także materiałów archiwalnych zdeponowanych w Archiwum Państwowym w Lublinie, Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz Archiwum Yad Vashem w Jerozolimie.

More...

Krótkie życie na „Wschodzie”. Żydzi z terenu Rzeszy deportowani do dystryktu lubelskiego

Author(s): Robert Kuwałek / Language(s): Polish Issue: 4/2014

W latach 1940-1942 z terenów III Rzeszy (dzisiejsze Niemcy i Austria) naziści deportowali około 30 000 Żydów. Duża część z nich została umieszczona w tzw. gettach tranzytowych, głównie w Izbicy, Piaskach, Opolu Lubelskim i Zamościu, gdzie zmuszeni byli przebywać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Od maja 1942 r. transporty z III Rzeszy kierowane były bezpośrednio do obozu zagłady w Sobiborze, a pewna grupa młodych i silnych mężczyzn została wytypowana do pracy w obozie koncentracyjnym na Majdanku lub w obozach pracy na terenie dystryktu lubelskiego. Wszyscy oni spotkali się z wielką brutalnością okupacji niemieckiej na wschodnich terenach Polski, prymitywnymi warunkami życia i głodem. Wszyscy przeżyli szok kulturowy w kontaktach z polskimi Żydami i środowiskiem nieżydowskim, co wywołało duże konflikty kulturowe i religijne. Sytuacja Żydów niemieckich i austriackich deportowanych do dystryktu lubelskiego była znacznie trudniejsza niż Żydów czeskich i słowackich, którzy mieli więcej kontaktów z miejscową ludnością żydowską i polską. Ten brak większych szans na przeżycie sprawił, że z grupy Żydów niemieckich w dystrykcie lubelskim ocalało zaledwie 20 osób. Niniejszy artykuł jest opisem ostatnich chwil ich tragicznego życia i opiera się głównie na relacjach polskich Żydów i Polaków, którzy byli świadkami losów Żydów niemieckich i austriackich. Niektóre informacje pochodzą także z powojennych niemieckich śledztw przeciwko sprawcom.

More...

Żydzi słowaccy w obozie koncentracyjnym na Majdanku

Author(s): Marta Grudzińska / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Celem artykułu „Żydzi słowaccy w obozie na Majdanku” jest przedstawienie faktów dotyczących transportów i charakterystyki tych więźniów. Transporty Żydów ze Słowacji były kierowane na Majdanek od końca maja do połowy czerwca 1942 roku. W tym okresie do obozu trafiali wyłącznie mężczyźni. Kobiety, dzieci i osoby niezdolne do pracy umieszczano w gettach na terenie dystryktu lubelskiego. Do KL Lublin przywieziono ich latem i jesienią 1943 r. po likwidacji gett. Żydzi słowaccy nie stanowili w obozie grupy jednorodnej społecznie. Ci, którzy byli wykształceni i znali język niemiecki, pełnili różne funkcje. Ich uprzywilejowana pozycja w obozie oraz fakt, że nie dopuszczali do swojej grupy nikogo innego, wzbudzały zazdrość innych więźniów i były powodem konfliktów z innymi grupami. Kary, szykany, zabijanie w komorze gazowej, a przede wszystkim prymitywne warunki bytowe były przyczyną wysokiej śmiertelności w obozie. Ci, którzy pozostali przy życiu, zostali zamordowani 3 listopada 1943 r. podczas akcji „Erntefest”. Tego dnia rozstrzelano około 18 000 Żydów z wielu krajów. Przeżyli tylko ci, którzy zostali deportowani do KL Auschwitz w maju i czerwcu 1942 r. oraz ci, którzy uciekli.

More...

Żydowscy mieszkańcy Nowego Targu – historia Zagłady

Author(s): Karolina Panz / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Artykuł przedstawia historie żydowskich mieszkańców Nowego Targu w czasie okupacji niemieckiej. Nowy Targ to stosunkowo niewielkie polsko-żydowskie miasto na polskim Podhalu (południowa część Polski). Ich losy są rekonstruowane na podstawie różnorodnych źródeł historycznych, dokumentów administracyjnych, a także osobistych świadectw. Mając w kontekście wydarzenia dotyczące całej społeczności Nowego Targu, wybrano historie kilku rodzin, aby zilustrować indywidualny wymiar Holokaustu. Artykuł rozpoczyna się od charakterystyki wybranych rodzin, następnie autorka skupia się na wydarzeniach z okresu eksterminacji pośredniej, która obejmowała represje ekonomiczne, gettoizację i wykluczenie społeczne nowotarskich Żydów. Kolejna część dotyczy samego Holokaustu (zagłady), ze szczególnym uwzględnieniem historii poszczególnych osób – pierwszych egzekucji i deportacji w czerwcu 1942 r. oraz wydarzeń z 30 sierpnia 1942 r., kiedy to na nowotarskim cmentarzu rozstrzelano kilkaset osób, a pozostałych Żydów wywieziono do Bełżca. Następnie czytamy o żydowskich robotnikach przymusowych zatrudnionych w okolicznych obozach pracy należących do firmy Hobag i przedstawione są realia życia w miasteczku Judenrein. Artykuł zamyka opis powojennych powrotów Ocalałych, dokonanych na nich mordów i końca żydowskiej obecności w Nowym Targu.

More...

Powojenne procesy członków Jüdischer Ordnungsdienst w okupowanym Krakowie. Casus Dawida Lieblinga

Author(s): Alicja Jarkowska-Natkaniec / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Celem artykułu jest przedstawienie działalności Judishe Ordnungsdienst (OD) okupowanego przez Niemców Krakowa w latach 1940-1945. W zakresie tematycznym mieści się organizacja OD w dzielnicy żydowskiej Kazimierz w 1940 r., w getcie krakowskim w latach 1941-1943 oraz w niemieckim obozie koncentracyjnym w Płaszowie w latach 1942-1945. Główny wątek poprzedzony jest analizą historii OD w polskich miastach Warszawie i Łodzi, również okupowanych przez Niemców. Pozostałe getta służą do przedstawienia ogólnej sytuacji organizacji. Opisano również, co działo się z funkcjonariuszami po wojnie przez pryzmat polskiego prawa. Procesy funkcjonariuszy OD toczyły się przed Specjalnym Sądem Karnym w Krakowie w latach 1945-1947. Celem niniejszego artykułu było również przedstawienie powojennego procesu byłych członków Jüdische Ordnungsdienst w okupowanym Krakowie, ze szczególnym uwzględnieniem sprawy Dawida Lieblinga. Proces oskarżonego Lieblinga, który był członkiem Jüdischer Ordnungsdienst i Żydowskiej Organizacji Bojowej, odbył się przed Specjalnym Sądem Karnym w Krakowie 26 maja 1946 roku. Zarzut kolaboracji został przez sąd odrzucony.

More...

Świadectwa Zagłady

Author(s): Magdalena Kawa / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Holokaust, dokonany przez nazistów w czasie II wojny światowej na prawie sześciu milionach Żydów, odcisnął wyraźne piętno na powojennej rzeczywistości. Wydarzenie to spowodowało ogromną pustkę zauważalną na wielu płaszczyznach, m.in. demograficznej, społecznej, kulturowej i architektonicznej. Pamięć o Holokauście, żywa wśród ocalałych, była próbą wypełnienia tej pustki. W niniejszym artykule omówiono dwa główne problemy: pamięć i świadectwa ocalonych, które zostały już dogłębnie zbadane. Pojęcia te są obecne w dyskursie teoretycznym i publicznym. Zamiast całościowej prezentacji pamięci o Holokauście i roli świadectwa w przedstawianiu Holokaustu lub próby zdefiniowania tych wyrażeń, postanowiłem zająć się trzema aspektami. W kręgu moich zainteresowań znajduje się, po pierwsze, podejście historiografii Holokaustu do świadectw ocalałych. Po drugie, badam relację między świadectwami a pamięcią o Holokauście. Artykuł kończy się wreszcie próbą przedstawienia problemu pamięci o Holokauście w odniesieniu do świadectw byłych więźniów obozu koncentracyjnego na Majdanku.

More...

(Nie) zapomniana stacja kolejowa – Gleis 17 jako przykład upamiętnienia ofiar deportacji z Berlina

Author(s): Anita Ciechomska / Language(s): Polish Issue: 4/2014

Artykuł jest opisem miejsca pamięci „Gleis 17” w Berlinie. Miejsce to jest formą upamiętnienia żydowskich ofiar deportacji ze stolicy Niemiec. Pomnik Gleis 17 powstał z inicjatywy Kolei Niemieckich (Deutsche Bahn) w 1991 r. na historycznym miejscu – stacji Berlin Grunewald, skąd żydowscy mieszkańcy miasta byli deportowani do gett i obozów zagłady. Artykuł zawiera szczegółowe informacje o tym, jak powstała i została zrealizowana idea miejsca pamięci. Opisano wygląd i znaczenie poszczególnych części całego kompleksu memorialnego. Ponadto wspomniano rolę tego miejsca w filmie "Der letzte Zug" (Ostatni pociąg).

More...

O pogromie w Drohobyczu w 1941 roku w świetle materiałów z Archiwum Yad Vashem

Author(s): Katarzyna Thomas / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Podobnie jak w wielu miastach Galicji Wschodniej w przedwojennym Drohobyczu żyły trzy narodowości: Polacy, Żydzi i Ukraińcy. Po wybuchu II wojny światowej stosunki wieloetniczne, które były stosunkowo dobre, uległy zmianie. Podczas drugiej okupacji niemieckiej, w lipcu 1941 r., miała miejsce rzeź ludności żydowskiej prowadzona przez Ukraińców. Na podstawie głównie żydowskich, powojennych zeznań Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, autor analizuje przyczyny i przebieg pogromu w Drohobyczu.

More...

Correspondence in Yiddish between personel in Red Army and their relatives during Soviet German war, 1941-1945

Author(s): Leonid Smilovitsky / Language(s): English Issue: 5/2015

Szczególnym zjawiskiem w korespondencji wojennej są litery w jidysz. Różniły się one od listów w ogólnym obiegu korespondencji szeregiem cech. Szczególnie dramatycznych barw nadał im los Żydów, którzy po najeździe hitlerowskim latem 1941 r. znaleźli się na skraju zagłady. Na froncie i na tyłach sowieccy Żydzi doświadczali antysemityzmu zarówno ze strony władz, jak i miejscowej ludności. Korespondencja w jidysz odzwierciedla wszystkie te problemy i daje wyobrażenie o stanie faktycznym. Artykuł powstał na podstawie kilkudziesięciu listów w języku jidysz napisanych w latach 1941-1945 i wysłanych z obszarów ewakuacji na front i tyły.

More...

Bartłomiej Krupa, Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987 – 2003), Kraków 2013

Author(s): Michał Majewski / Language(s): Polish Issue: 5/2015

Recenzja publikacji: Bartłomiej Krupa, Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987 – 2003), Kraków 2013

More...

Ślady Holocaustu Tadeusza Różewicza

Author(s): Krzysztof Lichtblau / Language(s): Polish Issue: 7-8/2018

W swoich późniejszych pismach Tadeusz Różewicz zastanawia się, co pozostało po ofiarach Holokaustu. Odwracamy przedmioty, które zdają się nakładać na spersonalizowane doświadczenie świadków. Wszystko to zostało dodatkowo przefiltrowane przez fragmentaryczną pamięć ludzi. Czym jest nóż Mieczysława Porębskiego, bramą do Auschwitz czy pociągiem? Kultura popularna często używa tylko hasła Holokaustu, choć Różewicz w swoich pracach ukazuje poszerzanie się pola znaczeniowego tych obiektów. Zagłada jest przeżyciem i nie może zostać wyłożona na półkę i pozostać jedynie eksponatem. Opowiadanie „Wycieczka do Muzeum” wydaje się być tragiczną przepowiednią.

More...

Filozofia Emmanuela Lévinasa jako odpowiedź na doświadczenie Zagłady

Author(s): Jan Kutnik / Language(s): Polish Issue: 9-10/2020

Przedstawiciele różnych współczesnych ruchów filozoficznych próbowali uporać się z traumą spowodowaną Holokaustem i ludobójstwem. Holokaust odcisnął bardzo wyraźny ślad na filozofach pochodzenia żydowskiego. Najwybitniejszym nurtem współczesnej myśli żydowskiej jest klasyczna filozofia dialogu. Artykuł przedstawia krytyczną analizę wpływu doświadczenia Holokaustu na myśl Emanuela Lévinasa, głównego powojennego przedstawiciela filozofii dialogu. Lévinas, więziony jako oficer armii francuskiej, wojnę spędził w obozie jenieckim. Większość jego prac, powstałych po wojnie, naznaczona została bolesnym cieniem Holokaustu (pomimo nielicznych bezpośrednich i osobistych odniesień do doświadczeń wojennych). W swojej myśli etycznej Levinas szukał odpowiedzi na dwa fundamentalne pytania: 1) jak mogło dojść do zbrodni ludobójstwa i 2) jak zmienić schematy myślenia i świadomość jednostek, aby podobna tragedia nigdy więcej się nie powtórzyła. Wyraził, że koncepcja relacji międzyludzkich jest doskonałą praktyczną lekcją dla każdego z nas. Popularyzacja jego idei jest nadal aktualna. Jego refleksje nie straciły nic ze swojej aktualności w erze wszechobecnej „mowy nienawiści” zalewającej media masowe i społecznościowe.

More...

Menschenschreck. Losy Żydów w Międzyrzecu Podlaskim w okresie II wojny światowej

Author(s): Sławomir Mańko / Language(s): Polish Issue: 13/2023

W artykule zostały omówione losy Żydów w Międzyrzecu Podlaskim w okresie II wojny światowej. W pierwszej jego części została ukazana sytuacja ludności żydowskiej przed wybuchem wojny. Istniejące podziały majątkowe i polityczne, a także zaognione stosunki z chrześcijanami miały bowiem duży wpływ na rozwój sytuacji po wybuchu wojny. W drugiej części omówiono okres okupacji sowieckiej i wkroczenie wojsk niemieckich. Sprawy bytowe, utworzenia i funkcjonowania getta zostały poruszone w kolejnych rozdziałach. Szczegółowo została ukazana złożoność życia w getcie, różnice między bogatymi i biednymi, między członkami Judenratu i policji żydowskiej a zwykłymi mieszkańcami dzielnicy zamkniętej. W pracy zamieszczono opisy reakcji Żydów na poszczególne akcje likwidacyjne getta — począwszy od apatii, poprzez wyparcie rzeczywistości, a skończywszy na podjęciu działań na rzecz ratowania życia swego i swoich bliskich. Ostatnie rozdziały pracy dotyczą strategii przetrwania, stosunków polsko-żydowskich i prób odbudowania życia żydowskiego w powojennym Międzyrzecu.

More...

War and Remembrance

Author(s): Ludwig Steindorff / Language(s): German Issue: 4/2024

Review of: War and Remembrance. World War II and the Holocaust in the Memory Politics of PostSocialist Europe. Hrsg. von Paul Srodecki und Daria Kozlova. (War (Hi)Stories, Bd. 12.) Brill Schöningh. Paderborn 2023. IX, 310 S., Ill. ISBN 978-3-506-79092-7. (€ 129,–.).

More...

Martina Bitunjac, Lea Deutsch: Dijete glume, glazbe i plesa

Author(s): Marina Alia Jurišić / Language(s): Croatian Issue: 23/2024

Review of: Martina Bitunjac, Lea Deutsch: Dijete glume, glazbe i plesa, Zagreb: Srednja Europa, 2021, 73 str.

More...