Uber die Struktur der Viehzucht im nordwestlichen Balkan während der Bronze- und Eisenzeit
On the Structure of Livestock Breeding in the Northwestern Balkans During the Bronze and Iron Ages

Summary/Abstract: Pretpostavlja se da je i na sjeverozapadnom Balkanu, kao i u mnogim drugim dijelovima Evrope, u kasnom eneolitu i u bronzanom dobu stočarstvo bilo vodeća privredna grana. Arheologija ne može svojom metodom direktno provjeriti tu tezu, pa se moramo služiti posrednim dokazima. Prvi je pretežno teorijskog značenja: gotovo potpuni nedostatak autohtone metalurgije tokom ranog i srednjeg bronzanog doba na sjeverozapadnom Balkanu morao je imati za posljedicu da su se izrađevine od bronze, ili bronza kao sirovina, morale uvoziti. A kako uvoz mora biti pokriven izvozom, jedina privredna grana koja je mogla davati značajnije viškove proizvoda, pogodne za razmjenu, bilo je stočarstvo. Drugi posredni izvor za proučavanje ekonomije tog doba su tipovi i karakteristike naselja. Kada se radi o ranom i srednjem bronzanom dobu može se utvrditi da je veći dio naselja bio kratkog trajanja. To se odnosi prvenstveno na cetmsioi kulturu u Hercegovini, Dalmaciji i Bosni, zatim na Kulturnu grupu Belotic—Bela Crkva i tzv, zapadno-srpsku varijantu vatinske grupe, te podrinjsku grupu u istočnoj Bosni, koje su ostavile veoma malo tragova Dito Kakvih naselja, mada nam grobne humke ukazuju na njihovu znatnu rasprostranjenost. Ovakva situacija s naseljima mogla bi se uzeti kao dokaz poKretnog, polunomadskog ili nomadskog načina života njihovih stanovnika, sto bi, svakako, odgovaralo stočarima, ah treba reći da su postojale i kulture sjedilačkog karaktera (posuška kultura ranog i srednjeg bronzanog doba). U kasno bronzano doba situacija se mijenja utoliko što naselja (pretežno gradinskog tipa) traju duže i što čitav kulturni razvoj ukazuje na stabilizaciju određenih plemenskih grupa na jasno ograničenim teritorijama. Ipak, činjenica da su i u tim periodima mnoga naselja smještena u planinskim krajevima, često i na znatnoj nadmorskoj visini, može se uzeti kao indirektan dokaz da je stočarstvo ostalo važna privredna grama. Što se tiče strukture stočarstva, ona pokazuje zanimljiv razvoj. U rano bronzano doba uzgoj goveda dominira s preko 50 posto ukupnog broja životinja, dok nešto više od 20 posto pripada sitnim preživačima (ovcama i kozama), a nešto manje svinjama. Tokom bronzanog doba broj goveda postepeno opada, a raste broj ovaca, koza i svinja, tako da u kasno bronzano doba, krajem 2. i početkom 1. milenija prije n. e., ovce i koze sačinjavaju gotovo polovinu ukupnog broja, za njima dolaze svinje, a goveda su tek na trećem mjestu. U jadranskoj zoni, kako izgleda, dominantne su ovce i koze. U željeznom dobu se zadržava približno isti međusobni odnos navedenih grupa domaćih životinja, kakav je bio krajem bronzanog doba, ali postoje i značajne regionalne razlike, što je razumljivo. To je vrijeme kad su pojedine plemenske zajednice već formirane na određenim teritorijalna, pa lokalne geomorfološke i klimatske razlike, a vjerovatno i navike u pogledu ishrane, dolaze više do izražaja. Tako su u sjeverozapadnoj Bosni, u naselju Ripač koje se pripisuje plemenu Japoda, najbrojnije svinje, što važi i za naselje u Donjoj Dolini na Savi. U centralnoj Bosni (Pod kod Bugojna) ovce i koze su najvažniji dio stada, a u Hercegovini je prevaga sitnih preživara još izrazitija (Korita na Buškom blatu).

• Details
• Contents