„Najciekawsza wydaje mi się właśnie osobność” (Charles Reznikoff i przekłady Piotra Sommera)

Author(s): Joanna Orska / Language(s): Polish Issue: 2/2017

The focus of this paper is the Polish translation of Charles Reznikoff poetry. Firstly, there goes an overall characteristic of the work by the American writer, whose conceptions became a core of the objectivist group-program of young poets connected to the Jewish diaspora in the 1930’s. Later, the main focus shifts to the conditions and presumable reasons for certain choices made by Piotr Sommer, Reznikoff’s Polish translator. Sommer’s choice – focusing predominantly on Reznikoff’s poetic miniatures – sheds light on the translator’s artistic preferences. Those poems by Reznikoff that have been translated into Polish do not carry as rich a historical, social, and cultural context – so important for an artist of the Jewish background – as his longer works, saturated with the religious allusions. However, Sommer’s translator’s craft – full of care and responsive to detail – allows his translations to frequently signal the strangeness and liminality of the passer-by subject, roaming the streets of New York.

Wielka własność ziemska w guberni podolskiej na tle Ukrainy Prawobrzeżnej w XIX wieku

Author(s): Tadeusz Epsztein / Language(s): Polish Issue: 1/2018

The present article is a summary of several years of research and studies, published sources editions, and analyses made by the author of changes in the ownership structure of great landed property in Ukraine (Guberniyas of Kiev, Podolia, and Volhynia) in the nineteenth century. The author compares the establishments made for the second half of that century with these of the most recent studies, conducted in 2013–2016, for the Guberniya of Podolia in the first half of the nineteenth century. The study is based on handwritten and published primary sources, previously not exploited. The author is interested, among others, in the evolution of extent area of great landed property in Ukraine; the position of Polish landed gentry; changes in the elite of great landed estates owners in the nineteenth century; relationship between a financial position and career within the noble local governments.

Mocarstwa centralne a Bałkany. Studium działań dyplomatycznych Niemiec i Austro-Węgier w Europie Południowo-Wschodniej (1909–1913)

Author(s): Jarosław Rubacha / Language(s): Polish Issue: 1/2018

Due to its geographical location nestled between the “Western World” and the “World of the Orient”, the Balkan Peninsula has for centuries been playing an important part both in European politics, and economy. Its significance increased sharply in the mid-nineteenth century, after the European powers entered the so-called imperial era. It is therefore not surprising that at that time this relatively small region at “the end of the civilised world” became the battlefield for zones of influence. The rivalry was also joined by Germany and Austro-Hungary. And although these states had different ultimate ends, it was known both in Berlin, and in Vienna that the advantage over the competitors and opponents could have a great impact not only on the development of national industry, which would gain a new ready market, but also on the shape of European policy. However, the processes of deep changes and transformations that occurred in the Balkans in the early twentieth century, wrongly identified and underestimated by the Central Powers, determined their abject failure in the attempts to strengthen their position in South-Eastern Europe.

Od Redakcji

Author(s): Jerzy Wiśniewski / Language(s): Polish Issue: 6/2017

Czytanie tekstów Jacka Brzozowskiego

Author(s): Jerzy Wiśniewski / Language(s): Polish Issue: 6/2017

Literatura jako spotkanie z człowiekiem. Profesora Jacka Brzozowskiego wspominają Jego przyjaciele i współpracownicy z łódzkiej polonistyki

Author(s): / Language(s): Polish Issue: 6/2017

Texts and bibliographical materials included in this section, present the figure and scientific achievements of prof. dr hab. Jacek Brzozowski, an outstanding literary scholar and editor of the polish language studies in Lodz, who died on June 18, 2017. // Teksty i materiały bibliograficzne, zamieszczone w tym dziale, prezentują sylwetkę i dorobek naukowy prof. dr hab. Jacka Brzozowskiego, wybitnego literaturoznawcy i edytora z łódzkiej polonistyki, zmarłego 18 czerwca 2017 roku.

Okamgnienie i ślad

Author(s): Paweł Graf / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The article contains an analysis of two philosophical concepts of trace and the blink of an eye. Referring to philosophy (by Derrida, Husserl, Harman, Heidegger, Ricoeur and Tylor), the author interprets the theme terms, confronting them against the thought within the theory of literature. The purpose is not, however, the indicated values as such, but their interpretative force, aimed at literary works. Texts by Calvin, Jasieński, Macsovszky, Schulz and Tabucchi are read with certain phenomena in mind (the blink of an eye, trace, epiphany and void), and the conclusion emphasises the value of paradoxical thinking. // Artykuł dokonuje analizy dwóch kategorii filozoficznych: śladu i okamgnienia. Odwołując się do filozofii (J. Derridy, E. Husserla, G. Harmana, M. Heideggera, P. Ricouera i Ch. Tylora) autor interpretuje tytułowe pojęcia, zderzając je z myślą teoretycznoliteracką. Celem nie są jednak wskazane jakości same w sobie, lecz ich moc interpretacyjna skierowana na utwory literackie. Lekturze (związanej z okamgnieniością i śladem, epifanią oraz pustką) zostały poddane teksty I. Calvina, B. Jasieńskiego, P. Macsovszky’ego, B. Schulza i A. Tabucchiego. W konkluzji zostaje podkreślona wartość myślenia paradoksalnego.

Energia tekstu. Przeciwko krytyce etycznej

Author(s): Paweł Graf / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The article is a philippic aimed against so-called ethical criticism and the aesthetic attitude in literary studies. At the same time, however, its purpose is also to defend the autonomy and self-contained value of artistic works, which are devastated by miscellaneous “etisms”. The article fits squarely into the more clearly visible, within literary studies, departure from ethical research and return to the text as such, which stems from the recognition that ethics (in plural, since there is no universal moral philosophy) are, after all, ideologies and, in their logic, only impose stipulated ideas upon others. And this is an extraordinary paradox, when noble assumptions turn out to be inconsistent with their implementations. Surprisingly, with each ethical reading, an artistic text becomes the weaker one, less significant and even unimportant. Naturally, the choice of aesthetics is always subject to accusations. And it may also be considered as an ethical choice, i.e. ideological in its nature. After all, even Malevich’s white square was once regarded as unethical since it was argued that such works, through denial of participation, support power systems which are considered (not for all) to be evil. What can one say to that? Maybe that no case is known when aficionados of abstract painting wished to adapt, forbid, force or impose something upon those who prefer different types of paintings or dislike any kinds of painting at all. The situation is different when it comes to ethicists, as we can see in everyday life. They usually have only one opinion – their own. And therefore, this article is not aimed at imposing anything upon anybody. // Artykuł jest filipiką skierowaną przeciwko tak zwanej krytyce etycznej oraz etycznemu nastawieniu w badaniach literaturoznawczych. Jednocześnie jego celem jest obrona autonomii i samoistnej wartości dzieł artystycznych, dewastowanych przez rozmaite etyzmy. Wpisuje się on w coraz wyraźniejszy we współczesnym literaturoznawstwie odwrót od badań etycznych i powrót do tekstu jako takiego. Jest to wynikiem rozpoznania, że etyki (w liczbie mnogiej, nie ma bowiem etyki uniwersalnej) to ostatecznie ideologie i swej logice są jedynie narzucaniem określonych idei innym. Jest to niesamowity paradoks – szlachetne założenia stają się niezgodne ze swymi realizacjami. Co zaskakujące, w takim, etycznym, odczytaniu każdorazowo tekst artystyczny staje się tym słabszym, mniej istotnym, wręcz – nieważnym. Oczywiście wybór estetyki zawsze jest narażony na zarzuty. Sam może być uznany za wybór etyczny, zatem ideologiczny. W końcu nawet biały kwadrat Malewicza został uznany za nieetyczny, ponieważ takie prace, jak dowodzono, poprzez odmowę uczestnictwa wspierają systemy władzy uznawane przez (nigdy wszystkich) za złe. Co na to można odpowiedzieć? Może to, że nie jest znany przypadek, by zwolennicy malarstwa abstrakcyjnego chcieli tym, którzy wolą malarstwo inne lub nie lubią obrazów w ogóle, coś nakazać, coś zakazać, do czegoś zmusić, coś odrzucić, coś przyjąć. Inaczej – obserwujemy to w codziennym doświadczeniu – z etykami. Ci najczęściej mają jedną rację – swoją. Dlatego ten tekst niczego nikomu narzucić nie pragnie.

Granica drzew. O leśnych doświadczeniach granicznych w opowiadaniu An der Baumgrenze Thomasa Bernharda

Author(s): Katarzyna Szymańska / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The article has interpretative character, and attempts to take a deeper look into the story of Thomas Bernhard An der Baumgrenze (the title of the polish translation is Na granicy lasów) from a wood-forest perspective and a border experience which goes beyond its topographical meaning. Forests or individual trees in the austrian writer’s creation are connected with characters minds. In this space they often reach the limit of madness, lose control of themselves, what ultimately leads to death. The text also focuses on the paintings of Anton Lehmden – a representative of the Vienna School of Fantastic Realism – which are included in the tome containing An der Baumgrenze and creatively complements Bernhard’s narrations. // Artykuł ma charakter interpretacyjny i stanowi próbę przyjrzenia się opowiadaniu Thomasa Bernharda pt. An der Baumgrenze (tytuł polskiego tłumaczenia brzmi Na granicy lasów) z perspektywy drzewno-leśnej oraz doświadczenia granicy, która wykracza poza swoje topograficzne znaczenie. Lasy lub pojedyncze drzewa związane są w twórczości austriackiego pisarza z umysłami bohaterów. W przestrzeni tej często dochodzą oni do granicy obłędu, tracą kontrolę nad sobą, co ostatecznie prowadzi do śmierci. Tekst koncentruje się także na rycinach Antona Lehmdena – przedstawiciela Wiedeńskiej Szkoły Realizmu Fantastycznego – które znajdują się w tomie zawierającym An der Baumgrenze i twórczo dopełniają narracje Bernharda.

Historie alternatywne Konrada T. Lewandowskiego

Author(s): Ewa Tierling-Śledź / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The author of the article is of the opinion that at the turn of the 20th and 21st centuries there was a growing interest in various types of popular literature, including alternative history. Upon reminding us of the terminological differences between alternative (alternate) history and counterfactual (virtual) history, she goes on to discuss alternative histories by Konrad T. Lewandowski and concludes that in his books, while playing an entertaining role, alternative history still remains the teacher of life. // Autorka artykułu wyraża przekonanie, iż na przełomie XX i XXI wieku wzrosło zainteresowanie odmianami literatury popularnej, w tym historią alternatywną. Po przypomnieniu rozróżnień terminologicznych pomiędzy historią alternatywną i historią kontrfaktyczną przystępuje ona do omówienia historii alternatywnych Konrada T. Lewandowskiego. Badaczka dochodzi do wniosku, że w książkach Konrada Lewandowskiego historia alternatywna, pełniąc funkcję ludyczną, nie przestaje być nauczycielką życia.

Dzieło jako proces. Wokół spójności tekstów Tadeusza Różewicza

Author(s): Marta Bukowiecka / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The purpose of this article is to analyse works by Tadeusz Różewicz in terms of text coherence. Różewicz’s writings seem to be open in the sense that they do not close within one form which could be recognised as the final form. Instead, they keep evolving, published in consecutive volumes or two simultaneous printed versions – handwritten and seemingly final. In his output, Różewicz goes beyond the framework of literary genres and artistic style, and also beyond the sphere of text which could be identified by his voice, as he creatively uses ready-made functional forms. This makes it possible to show two dominant text-generating strategies in his works: exhibiting the processuality of creation and literary recycling, which are both based on the experimental processing of non-artistic language. Różewicz’s works – seemingly open, labile and undurable – do form, in fact, a holistic and coherent conception of literariness, which is difficult to perceive through the analysis of a single work or even the whole collection of poems, but is revealed upon a holistic look at his literary output. In his works, meanings are not formed within a single text, but between its various variants, and thus, both texts and the relationships between them are crucial here. Opening the composition of his works, Różewicz projects multidirectional reading, contextualised, simultaneous and joining all dispersed versions of any given work into one complex unity. This is how he also legitimises his open technique of working on text as a metaliterary issue, an object of representation and, at the same time, an integral constituent of a literary work, and the work itself he treats as a dynamic process and not a structure closed within the forms that integrate the work. The theoretical point of reference for my studies is the concept of genre substitute coined by Kazimierz Wyka, the conception of text cohesion by Maria Renata Mayenowa and Włodzimierz Bolecki, and assumptions of genetic criticism. // Artykuł poświęcony jest analizie twórczości Tadeusza Różewicza, rozpatrywanej ze względu na zagadnienie spójności tekstu. Utwory Różewicza sprawiają wrażenie otwartych w tym sensie, że nie zamykają się w jednej formie, którą można by uznać za ostateczną, ale wciąż ewoluują, publikowane w kolejnych tomikach lub w dwóch równolegle drukowanych wersjach, rękopiśmiennej i sprawiającej wrażenie ostatecznej. Autor wykracza w swojej twórczości poza ramy gatunków literackich czy stylu artystycznego, a także poza sferę tekstu, którą można zidentyfikować z jego głosem, i twórczo wykorzystuje elementy gotowych wypowiedzi użytkowych. Pozwala to wskazać w jego twórczości dominację dwu strategii tekstotwórczych: eksponowaniu procesualności tworzenia i literackiego recyklingu polegającego na eksperymentalnym przetwarzaniu języka nieartystycznego. Utwory Różewicza, pozornie otwarte, labilne i nietrwałe, w istocie tworzą jednak całościową i spójną koncepcję literackości. Trudno ją uchwycić w analizie pojedynczego utworu czy nawet całego tomiku, tę właściwość pisarstwa Różewicza ujawnia całościowe spojrzenie na jego dorobek. Znaczenia w jego utworach formują się nie tyle w obrębie pojedynczego tekstu, ile między różnymi jego wariantami, a więc znaczące są tu i teksty, i łączące je relacje. Otwierając kompozycję swoich utworów, Różewicz projektuje lekturę wielokierunkową, skontekstualizowaną, równoległą i zespajającą rozproszone w całym dorobku wersje utworu w jedną złożoną całość. Sankcjonuje tym samym swój otwarty warsztat pracy nad tekstem jako metaliteracki problem, przedmiot reprezentacji i zarazem integralny składnik utworu literackiego, a samo dzieło traktuje jako dynamiczny proces, a nie strukturę zamkniętą w scalających utwór formach. Teoretycznym punktem odniesienia moich rozważań jest koncepcja zamiennika gatunkowego Kazimierza Wyki, koncepcje spójności tekstu Marii Renaty Mayenowej i Włodzimierza Boleckiego oraz założenia krytyki genetycznej.

Between the Bittern and the Café du Monde: Paul Muldoon’s The Prince of the Quotidian

Author(s): Wit Pietrzak / Language(s): English Issue: 6/2017

The article focuses on Paul Muldoon’s 1994 collection The Prince of the Quotidian. The pamphlet is regarded as a poetic autobiography that takes its impetus from a dual drive towards particularising of experience on the one hand and iterative multiplication of its textual representation. Taking cue from Derrida’s Shibboleth: For Paul Celan, I argue that Muldoon sets up a network of connection that his speaker functions within, thereby positioning himself on the threshold between centripetal focus on life, however mundane it should be, and centrifugal textuality, motivated by intertextual references. // Pomiędzy bąkami a Cafe du Monde: The Prince of the Quotidian Paula Muldoona. Artykuł koncentruje się na pochodzącym z 1994 roku zbiorze Paula Muldoona The Prince of the Quotidian, traktowanym jako poetycka autobiografia, która czerpie swoją siłę z dwoistego podejścia – do precyzowania doświadczenia z jednej strony, a powtarzalnego (wielokrotnego) multiplikowania jego tekstowej reprezentacji z drugiej strony. Przyjmując wskazówkę z Shibboleth: For Paul Celan Derridy, Autor artykułu dowodzi, że Muldoon tworzy sieć powiązań, w której funkcjonuje rozmówca, tym samym stawiając siebie na granicy między dośrodkowym skupieniem na życiu, jakkolwiek przyziemne może być, a odśrodkową tekstualnością, motywowaną przez intertekstualne odniesienia.

Antybaśń w nowelistycznej ramie. O Naszyjniku Guy de Maupassanta

Author(s): Aleksandra Chomiuk / Language(s): Polish Issue: 6/2017

Anti-Fairy Tale in a Novel like Frame. On The Necklace by Guy de Maupassant The article focuses on the analysis and interpretation of a short story by Guy de Maupassant, entitled The Necklace. The description of the assumptions related to the structure and the plot of this literary work was combined with a depiction of its psychological and philosophical contexts (Bovarysme, Schopenhauerism). Two plot layers were distinguished within the work. Onto a realistic background, the author applied an innuendo to the fairy tale about Cinderella in order to demonstrate the discrepancy between reality and daydreams. The reference to the tale as moralistic preaching on a potential turn of fate for the better became, within “the real story”, a tale on the price Cinderella pays for the possibility to go to the ball. // Treścią artykułu jest analiza i interpretacja noweli G. de Maupassanta Naszyjnik. Opis założeń konstrukcyjno-fabularnych utworu powiązano z wyeksponowaniem jego psychologiczno-filozoficznych kontekstów (bowaryzm, schopenhaueryzm). W utworze zostały wyodrębnione dwa porządki fabularne. Na realistyczne tło autor nałożył aluzje do baśni o Kopciuszku, służące ukazaniu rozdźwięku między rzeczywistością i marzeniami. Odwołanie do baśni jako moralistycznego pouczenia o możliwej zmianie losu na lepsze stało się w „prawdziwej historii” opowieścią o cenie, jaką płaci Kopciuszek za możliwość pójścia na bal.

Śladami „skradzionego” mózgu. Fantastyczne fabuły w romanetach Jakuba Arbesa

Author(s): Margreta Grigorowa / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The article is concerned with the generic specifics of the romaneto, a literary mode established by Czech writer Jakub Arbes, taking as its vantage point the way in which fantastic storylines operate within it. Arbes’s romanettos can be characterized by the interplay of gothic writing and science fiction. The study focuses on his most wellknown romanetto Newton’s Brain (Newtonův mozek). The analysis aims at a comparative investigation of the stolen brain motif related to the popular story of Einstein’s stolen brain and its literary repercussions. // Artykuł dotyczy wyznaczników romaneto – gatunku literackiego zapoczątkowanego przez czeskiego pisarza Jakuba Arbesa – przyjmując za punkt wyjścia sposób, w jaki rozwijają się w nim fantastyczne fabuły. Romaneta Arbesa charakteryzuje wzajemne oddziaływanie powieści gotyckiej i science fiction. Artykuł koncentruje się na najbardziej znanym romaneto Mózg Newtona (Newtonův mozek). Analiza skupia się na porównawczym rozpatrywaniu motywu ukradzionego mózgu w relacji do historii o ukradzionym mózgu Ensteina i jej literackich reperkusjach.

Wiara w moc twórczą i dynamiczna koncepcja bytu w nowelistyce Stefana Grabińskiego (na przykładzie Dziedziny i Maszynisty Grota)

Author(s): Tomasz Rożkiewicz / Language(s): Polish Issue: 6/2017

In his short prose, Stefan Grabiński often referred to issues connected with fields related to literature in order to deepen the psychological portrait of the characters he created. In the novellas I selected, the author refers to philosophy (including Bergson’s theories) and psychoanalysis, which allows him to create credible and true-tolife figures whom he, at the same time, places in worlds that are plastic enough to become the arena of uncanny stories. Both The Realm and Grot, the Engine-Driver seem to be evidence of Grabiński’s prosaic genius, which he could demonstrate to the full in his novellas. Therefore, the article that I present is a peculiar reconnaissance, aimed at emphasising the virtuosity of this Polish classical writer of horror stories, and at pointing out his high competences in the field of constructing complex and true-to-life characters. // Stefan Grabiński w swoich krótkich formach prozatorskich często odwoływał się do zagadnień z dziedzin pokrewnych literaturze – w celu pogłębienia portretu psychologicznego bohaterów przez niego kreowanych. W wybranych przeze mnie nowelach autor odwołuje się do filozofii (w tym do teorii Bergsona) czy psychoanalizy, dzięki czemu może tworzyć bohaterów wiarygodnych, których jednocześnie osadza w światach wystarczająco plastycznych, by mogły stać się areną rozgrywania opowieści niesamowitych. Zarówno Dziedzina, jak i Maszynista Grot wydają się być świadectwem prozatorskiego geniuszu Grabińskiego, który najpełniej realizował się właśnie w nowelach. Zaprezentowany przeze mnie artykuł jest zatem swoistym rekonesansem mającym na celu uwydatnienie kunsztu pisarskiego polskiego klasyka grozy oraz zwrócenie uwagi na świadectwa jego wysokich kompetencji w dziedzinie konstruowania wiarygodnych i złożonych sylwetek bohaterów.

Kalendarium życia kulturalnego Łodzi (cz. 2). 1–15 kwietnia 1945

Author(s): Przemysław Dakowicz / Language(s): Polish Issue: 6/2017

This publication – an extract from Calendar of Cultural Life in Lodz between 1945 and 1946 (Kalendarium łódzkiego życia kulturalnego w latach 1945-1946) – focuses on the first half of April 1945, when cultural life was reorganised after more than five years of German occupation and terror. In the history of Lodz spring 1945 was a peculiar period – in the face of the virtually complete annihilation of Warsaw, Lodz became the home for some of the Communist offices and was visited by prominent representatives of intellectual and cultural life. They were offered apartments and jobs in the state-controlled press and hastily established cultural institutions and universities. Through a detailed denotation of facts related to history, politics, and intellectual and artistic life, the author of the text makes an attempt to present the mechanisms and the dynamics of the earliest stage of the cultural and ideological revolution implemented in Poland between 1945 and 1948. // Publikacja niniejsza, drugi fragment Kalendarium łódzkiego życia kulturalnego w latach 1945-1946, obejmuje swoim zakresem pierwszą połowę kwietnia 1945 roku, czas organizowania się kultury po przeszło pięciu latach niemieckiego terroru okupacyjnego. W dziejach miasta przełom zimy i wiosny roku 1945 był to okres szczególny – wobec niemal całkowitego zburzenia Warszawy przez Niemców, na terenie Łodzi ulokowały się niektóre spośród komunistycznych urzędów, zaczęli tu także zjeżdżać ważni przedstawiciele życia umysłowego i kulturalnego. Oferowano im mieszkania, pracę w dynamicznie rozwijającej się, kontrolowanej przez władzę prasie oraz w tworzonych naprędce instytucjach kultury i uczelniach. Autor tekstu próbuje – poprzez szczegółową denotację faktów z pogranicza historii, polityki, życia umysłowego i artystycznego – przedstawić mechanizmy i dynamikę najwcześniejszego etapu kulturowo-ideologicznej rewolucji przeprowadzonej w Polsce w latach 1945-1948.

Literackie lekcje myślenia i wyobraźni

Author(s): Maria Kwiatkowska-Ratajczak / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The text is a presentation of Katarzyna Kuczyńska-Koschany’s book entitled Skąd się bierze lekcja polskiego? Scenariusze, pomysły, konspekty (Poznań 2016), the fruit of a long-term cooperation with the editorial boards of “Polonistyka” and “Polonistyka. Innowacje”. It argues that these periodicals have been constructing an educational model aimed at the development of thinking and perception (also at school) that literature pictures a multiparous and complex world. Quoted findings by neurobiologists (art has created a brain) document the thesis on the educational significance of various ways of reading, which are described in the discussed publication. // Tekst jest prezentacją książki K. Kuczyńskiej-Koschany Skąd się bierze lekcja polskiego? Scenariusze, pomysły, konspekty (Poznań 2016), będącej efektem długoletniej współpracy z redakcjami „Polonistyki” i „Polonistyki. Innowacji”. Autorka przekonuje, że na ich łamach budowany był model kształcenia nastawiony na rozwijanie myślenia i postrzeganie (także w szkole) tego, że literatura obrazuje wielorodny, skomplikowany świat. Przywołane konstatacje neurobiologów (sztuka stworzyła mózg) dokumentują tezę o edukacyjnym znaczeniu rozmaitych sposobów czytania opisanych w omawianej publikacji.

Biblioteka jako przestrzeń uwewnętrzniona. O Starym gmachu Piotra Matywieckiego

Author(s): Katarzyna Kuczyńska-Koschany,Anita Jarzyna / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The study is a multi-contextual review of the recollective essay by Piotr Matywiecki, entitled Old Edifice (Stary Gmach, Warsaw 2016). Not only do Katarzyna Kuczyńska-Koschany and Anita Jarzyna discuss the biographical dimension of the text devoted to the former premises of the Library of the University of Warsaw, where the author – a recognised poet and expert on Warsaw – worked for many years, but they also focus on another, more universal aspect of his deliberations, which tell a story about the departure of a certain intellectual generation – about an intellectual ethos and its genius loci on the map of Warsaw. At the same time, the reviewers emphasise and thematise the essential meaning of the essayistic form which favours erudite digressions and the composition of the book that is, to a great extent, subordinated to the logic of the depicted space and its spectral afterimages. // Szkic jest wielokontekstowym omówieniem wspomnieniowego eseju Piotra Matywieckiego pt. Stary gmach (Warszawa 2016). Katarzyna Kuczyńska-Koschany i Anita Jarzyna nie tylko zwracają uwagę na biograficzny wymiar tekstu poświęconego fenomenowi dawnej siedziby Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przez lata pracował autor – rozpoznawalny współczesny poeta i varsawianista, ale również koncentrują się na innym, bardziej uniwersalnym aspekcie tych rozważań będących opowieścią o odchodzeniu pewnej formacji intelektualnej – o inteligenckim etosie i jego genius loci na mapie stolicy. Recenzentki podkreślają przy tym i tematyzują kluczowe znaczenie formy eseistycznej sprzyjającej erudycyjnym dygresjom oraz kompozycji książki w znacznej mierze podporządkowanej logice opisywanej przestrzeni i jej widmowym powidokom.

Nie tylko cierpienie. O Próbie bólu Wojciecha Kudyby

Author(s): Agata Szulc-Woźniak / Language(s): Polish Issue: 6/2017

The article is an attempt to discuss and review the book by Wojciech Kudyba, entitled A Trial of Pain. On poems by Joanna Pollakówna (Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny), a dissertation devoted to one of the most prominent female poets of the second half of the 20th century. Having found numerous interpretative intuitions that I share with the author and drawing attention to the fact that he has opened new and interesting perspectives (the themes of spirituality, the concept of clearance), I dispute with Kudyba, above all, over the purposefulness of focusing on the issue of suffering. What I also disagree with is the bipartition of his work that underlines the differences between individual poems of Pollakówna. This idea distorts the tendency to reconcile opposing opinions and find “the wobbly balance”. // Artykuł stanowi omówienie i recenzję książki Wojciecha Kudyby Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny – rozprawy poświęconej jednej z najwybitniejszych poetek drugiej połowy XX wieku. Dostrzegając wiele wspólnych z autorem intuicji interpretacyjnych i zwracając uwagę na otwarcie przez niego nowych, ciekawych perspektyw (tematy duchowości, kategoria prześwitu), polemizuję przede wszystkim z celowością koncentracji na zagadnieniu cierpienia. Nie zgadzam się również z dwudzielnością pracy Kudyby – uwyraźniającą różnice między poszczególnymi wierszami Pollakówny. Pomysł taki przekłamuje ważną w twórczości poetki tendencję do godzenia przeciwstawnych stanowisk, odnajdowania „równowagi chybotliwej”.

Noty o książkach

Author(s): / Language(s): Polish Issue: 6/2017