Za wiarę i wolność czyniemy niesnaski - Czytając „Literaturę barską”
We make discord for faith and freedom - Reading „Literaturę barską”

Summary/Abstract: Przez lata wydawało mi się, że ta książka, stojąc na półce, służy mi jedynie do tego, by ją odkurzać. Teraz wyciągnęłam ją stamtąd i zainteresowałam się jej zawartością. Antologia Literatura barska to zbiór drobnych tekstów, które towarzyszyły Polakom podczas trwania konfederacji barskiej, a także potem, podczas rozbiorów. Te anonimowe, okolicznościowe utwory — wiersze, pieśni, formy religijne, dialogi, proza — krążyły w rękopisach, a zachowały się dzięki silva rerum (dosł. las rzeczy), czyli księgom prowadzonym w domach szlacheckich, w których obok porad praktycznych, notatek gospodarskich, rodzinnych, towarzyskich i ogólnego „mydła i powidła” wpisywano opisy lub komentarze odnoszące się do sytuacji politycznej. Twórca antologii, Janusz Maciejewski, nazywa tę literaturę „folklorem szlacheckim” i pisze, że jest ona „jednym z ostatnich przejawów formacji zwanej sarmatyzmem”. Zaletą owych tekstów — pisanych na gorąco, w chwili gdy zdarzenia związane z konfederacją miały miejsce — jest nie kunszt artystyczny (to najczęściej ustylizowane teksty publicystyczne albo propaganda), ale fakt, że wpisany jest w nie duch tamtych czasów. Należy bowiem rozumieć, że wyrażają one poglądy autorów, a także tych, którzy zdecydowali się umieścić je w swoich prywatnych zbiorach, co oznaczało, że z ich treścią się identyfikowali.

• Details
• Contents