Jaskinie, doły i lochy, czyli gotycki świat podziemny. Przykład wykorzystania motywu podziemia u Charlesa Brockdena Browna
Gothic Underground: Reading Caves, Pits and Dungeons. The Example of Charles Brockden Brown’s Wieland

Summary/Abstract: W powieści gotyckiej lochy i jaskinie od dawna kojarzone były z zaświatami. Od lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku podziemne przestrzenie interpretowano według klucza freudowskiego, tak więc jaskinie, lochy i doły odczytywano jako reprezentację ludzkiej podświadomości. Ciemność podziemia odzwierciedlała ciemność wewnętrzną bohaterki, która wchodząc do jaskini, stawiała czoła własnej tłumionej seksualności, podczas gdy świat na powierzchni zdominowany jest przez paradygmat patriarchatu. W niniejszym artykule autorka stara się wykazać, iż szersza interpretacja wspomnianych motywów może znacząco wzbogacić doświadczenie czytania powieści gotyckiej. Poprzez odwołanie się do najwcześniejszych archetypów i symboli związanych z podziemiem gotyckie locus horridus zyskuje zupełnie nowy wymiar interpretacyjny. Można zauważyć, że czas spędzony w podziemnym lochu lub dole – czas pozornej śmierci, czyli Scheintod – jest nie tylko okresem „żałości i zwątpienia”. Tego rodzaju więzienie służy również jako miejsce przejścia, z którego bohater wychodzi wzmocniony i odmieniony. Zwieńczeniem zejścia jest bowiem zawsze ponowne wyjście na powierzchnię , czyli swego rodzaju zmartwychwstanie postaci: jest to niejako punkt kulminacyjny historii uwięzienia / śmierci Kalliroe, Antii, Józefa, Łazarza, Ozyrysa, i wreszcie Jezusa Chrystusa. Odczytanie w tym duchu motywu dołu w powieści Wieland Charlesa Brockdena Browna ukazuje, w jaki sposób można interpretować gotyckie przestrzenie podziemne, nie uciekając się do teorii psychoanalitycznej. Clara Wieland, która poprzez akt opowiadania stara się uporać z traumą, schodzi do podziemia, po czym jest w stanie odrodzić się jako nowa osoba. Taka interpretacja powieści staje się sposobem na ukazanie, że loch czy jaskinia to nie tylko mrok ludzkiej podświadomości. Mimo iż psychologia i literatura wciąż pozostają pod bardzo silnym wpływem Zygmunta Freuda, możemy z powodzeniem sięgać do symboli mających swe źródło w kulturze przedchrześcijańskiej.

• Details
• Contents