Wariatka i zakonnica. Anusia Marii Konopnickiej jako przypowieść antropologiczna o dojrzewaniu
The Mad Woman and the Nun? Anusia by Maria Konopnicka as an Anthropological Allegory of Growing Up

Summary/Abstract: Cel badań. Celem badania było przeanalizowanie, w jaki sposób Maria Konopnicka wykorzystała w swej noweli Anusia, po części o charakterze wspomnieniowym, motyw inicjacji, zwłaszcza w kobiecość. Metodologia. Dociekania oparłam na ustaleniach Mircei Eliadego, Brunona Bettelheima czy Mary Douglas. Powstało dzięki temu szerokie tło, uwzględniające perspektywę religioznawczą, antropologiczną i psychiatryczną, na którym dobrze widać wielkie zalety ujęcia literackiego, całą jego subtelność i sugestywność. Czerpałam również z rozpoznań feministycznych, z tekstów Sandry M. Gilbert i Susan Gubar, Nancy K. Miller czy Krystyny Kłosińskiej, aby podkreślić wyraźną u Konopnickiej persewerację motywów często obecnych w literaturze kobiet: szaleństwo, przebywanie na marginesie, szycie, żałoba. Wyniki. W literaturze XIX wieku i nieco młodszej spotykamy nieraz obrazy domów, w których część kobiet mieszka za kulisami, w miejscach, gdzie życie toczy się intensywniej niż to odmienne, poddane pełnej kontroli życie salonów, często przedstawianych jako bezduszne, a u Konopnickiej wręcz nieobecnych. Ta inna przestrzeń staje się też przestrzenią innej kultury. By to pokazać, przywołuję przykłady baśni i ballad, a także modlitw, legend, pieśni nabożnych, w kulturach tradycyjnych wykonywanych przez kobiety dla kobiet, również dla dzieci. W taką właśnie kulturę włącza Anusia troje swych wychowanków. Następnie za pośrednictwem wariatki Kani, niegdyś ladacznicy i gorszycielki, przez wszystkich odpychanej i pogardzanej, której Anusia udziela swojej opieki, wkracza w ich życie seksualność i śmierć. Wnioski. W Anusi, przypowieści inicjacyjnej, spełnia się potrójne wtajemniczenie zasugerowane przez Eliadego: wedle tego badacza, człowiek wstępuje w dorosłość za sprawą sacrum, Erosa i Tanatosa – z chwilą, kiedy pozna te trzy obszary, nie jest już dzieckiem.

• Details
• Contents