Alegoria, realizm, historyzm – dylematy krytyków drugiej połowy XIX wieku. Wstępne rozpoznanie
Allegory, realism, historicism – dilemmas faced by critics in the second half of the 19th century. Preliminary exploration

Summary/Abstract: The paper shows the position of allegory in the second half of the 19th century. The author analyses chosen examples of allegorical presentations found in art (e.g. Jan Matejko’s paintings, designs of Adam Mickiewicz monument in Cracow) and positivist literature, as well as critical opinions referring to this phenomenon. The sense of crisis, depletion and inadequacy of allegorical language towards the reality of the epoch, mainly expressed by critics, was attributed to the tendencies which shaped the cultural awareness of the 19thcentury, namely realism and historicism.Artykuł ukazuje sytuację alegorii w drugiej połowie XIX wieku. Analizie zostały poddane zarówno wybrane przykłady występowania przedstawień alegorycznych w sztuce (m.in. ma-larstwo Jana Matejki, projekty pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie) i literaturze epoki pozytywizmu, jak i głosy krytyki odnoszące się do tego zjawiska. Poczucie kryzysu, wyczer-pywania się i nieprzystawalności języka alegorii do realiów epoki, wyrażane zwłaszcza przez krytyków, powiązano z tendencjami, które kształtowały świadomość kulturową dziewiętnas-towieczności: realizmem i historyzmem.

• Details
• Contents