„Rozmiłowanie w niespodziankach”. Sienkiewiczowskie warianty anagnoryzmu
‘Love for surprises’. Sienkiewicz’s variations of anagnorisis

Summary/Abstract: Although the use of anagnorisis in literature dates back to the ancient times, it is still easily found in Henryk Sienkiewicz’s works. Aristotle defines anagnorisis as "a change from ignorance to knowledge, producing love or hate between the persons destined by the poet for good or bad fortune". This literary device appears in almost all novels by Sienkiewicz and is always aptly incorporated in a way which is a logical consequence of the events and which leads to revealing some kind of mystery. Coupled with dynamic plot, remarkable protagonists, and devices typical of Walterscottism, it accounts for the attractiveness of Sienkiewicz’s works. Most frequently, it is a recognition of a character be it against their will or at their volition, but also self-recognition, a moral or ideological initiation. The most excellent ones include anagnorisis in {Whirlpools} (solving the secret of Agnes Anney), in {Sir Michael} (unmasking Asia), and in {The Deluge} (Kmicic’s rehabilitation). In each novel the anagnorises used have intended impact on the reader and induce the empathic effect of Catharsis. Zabieg anagnoryzmu stosowany w literaturze już od antyku i wedle Arystotelesa mający charakter „przejścia z nieznajomości w znajomość, która prowadzi do przyjaźni lub nieprzyjaźni osób przeznaczonych na szczęście lub nieszczęście” łatwo dostrzec w pisarstwie Henryka Sienkiewicza. Zawsze przemyślany, wynikający z akcji i wiodący do ujawnienia jakiejś tajemnicy pojawia się we wszystkich niemal powieściach autora {Quo vadis}. Obok wartkiej akcji, ciekawych kreacji protagonistów i zabiegów typowych dla walterskotyzmu stanowi o atrakcyjności fabularnej Sienkiewiczowskich dzieł.Najczęściej jest to rozpoznanie jakiejś postaci wbrew jej samej lub z jej woli, a także samorozpoznanie, inicjacja moralna lub światopoglądowa. Do najlepszych należy anagnorisis w {Wirach} (rozwikłanie tajemnicy Agnes Anney), a także w {Panu Wołodyjowskim} (demaskacja Azji) i w {Potopie} (rehabilitacja Kmicica). W każdej powieści wywołuje u czytelnika zamierzone wrażenie i empatyczny efekt katharsis.

• Details
• Contents