Wędrówki nomadycznego podmiotu: o stawaniu-się, relacyjności i współzależności jako przestrzeni autonomii podmiotu w edukacji
Wanderings of the nomadic subject: on becoming, relationality and interdependency as a space of subject's autonomy in education

Summary/Abstract: W ostatnich latach coraz większego znaczenia w obszarze naukowej refleksji i teorii społecznych nabierają głosy przedstawicieli realizmu sprawczego i tzw. nowego materializmu (Latour, DeLanda, Barad). Rozwijały się one na fali krytyki podejścia humanistycznego, stawiającego w centrum zainteresowania ludzki podmiot jako nadrzędny i obdarzony sprawczością. Kwestionowano także silną koncentrację badań na języku, znaczeniu, tekście i dyskursie, co sprawia, że kwestie doświadczeń żywego, realnego ciała i materii, realnych doświadczeń zakorzenionych w codziennym życiu w powiązaniu ze światem natury, ale także światem rzeczy, artefaktów czy nowych technologii nie mogły być w wystarczającym i adekwatnym do rozwoju współczesnych społeczeństw stopniu reprezentowane. Ten ontologiczny zwrot ku wielości i różnorodności materialno-dyskursywnych bytów inspiruje także badaczy z obszaru studiów edukacyjnych, w polu których sytuuję prezentowany artykuł (Adams St.Pierre, Semetsky, Masny, Hickey-Moody and Page, Strom, Taylor and Hughes). Jego celem jest prezentacja najważniejszych założeń teoretycznych współczesnych nurtów filozoficznych, które tworzą odmienne konteksty for rethinking and reconfiguration zarówno dyskursywnych, jak i materialnych aspektów ludzkiej podmiotowości, różnicy, tożsamości, relacji między różnymi bytami czy wreszcie praktyk wytwarzania wiedzy i urządzania edukacyjnej rzeczywistości. Dla refleksji pedagogicznej oznacza to również myślenie o edukacji w perspektywie pozwalającej przekroczyć ograniczenia ujęć krytycznych, koncentrujących się głównie na demaskowaniu społecznej opresji i wykluczeń, które w sposób nieuchronny determinują tożsamość podmiotu. Oznacza myślenie o edukacji przez pryzmat budowania relacji i powiązań, które wzbudzają impulsy do bezustannej aktualizacji i realizacji potencjalnych sił drzemiących w samym podmiocie i prowadzących do jego bezustannego rozwijania się w wielu możliwych kierunkach.In recent years, the voices of representatives of agential realism and new materialism (Latour, DeLanda, Barad) have become increasingly important in the field of scientific reflection and social theory. The paradigm change has resulted in shifting a strong interest on the language, meaning, text and discourse towards lived, real body and matter experiences rooted in everyday life in connection with the natural world, but also the world of things, artefacts or new technologies. This ontological turn towards the multiplicity and diversity of material-discursive entities also inspires researchers in educational studies (Adams St.Pierre, Masny, Semetsky, Taylor and Hughes, Chutorański i Makowska, Chutorański) in the field of which I situate the presented article. It aims to show the most important theoretical assumptions of contemporary philosophical currents, which create different contexts for rethinking and reconfiguring both discursive and material aspects of human subjectivity, difference, identity, relations between different entities or, finally, practices of producing knowledge and arranging educational reality. Pedagogical reflection, research and educational practices inspired by a new paradigm make possible to transcend the limitations of critical currents which mainly focus on the social oppression and exclusions inevitably determining the identity of the subjects. It allows to rethink education as a dynamic process of generating the communities of learning, building relationships and connections that, apart from the limitations also arouse impulses for the perpetual actualization and realization of potential forces existing in the very subject.

• Details
• Contents