Ἄρατε πύλας (psalm 23[24], 7-10). The Iconography of Christ Opening Hades’ Doors

Author(s): Ilias Karalis / Language(s): English,Bulgarian Issue: 1/2019

This paper investigates the iconographic depiction of Christ opening the doors of Hades. The discussion is focused on the Resurrection ceremony as it is outlined in the liturgical manuscripts. This particular iconographic theme, which functioned as a kind of “sketch” for the illustrative representation of the scene, emerged in the middle-Byzantine period and the artists of the Palaiologan period used it as a source from which they borrowed iconographic elements that they later transferred to the illustration of the Resurrection. These elements were also borrowed by artists of the Italian Renaissance, who employed them in the relevant iconography. At a later time, the Palaiologan and Renaissance iconographic elements were used in combination by artists of North-Western Greece School in frescoes dating from the second phase of the Post-Byzantine period.

Неизвестна фотография от църквата „Св. Георги Мали“ в Несебър

Author(s): Ivan Vanev / Language(s): English,Bulgarian Issue: 1/2019

The present study is dedicated to a hitherto unpublished photo from the Mavrodinov family archives, which is part of the mural programme of an unknown church. The upper end of the plate featured an inscription ‘St Spiridion’ on the emulsion. There are three pencil inscriptions on the reverse of the photo: „St Spiridon“?“, „Where?“, „Melnik?“ However, in the course of the present study, it emerged that the photo in question corresponds to the information left by André Grabar and Asen Vasiliev about the St George the Lesser church in Nessebar. It is a small, single-aisled structure with one apse and a prothesis and diakonikon niche at the eastern wall. On the basis of the hitherto known photos, the preserved murals and the published plan, researchers conditionally date the construction of the church in the Ottoman period. The research of Ivanka Gergova, Emanuel Moutafov and Georgi Gerov date the murals in the very beginning of the 17th century. Most of the murals were detached in 1946 and today are part of the funds of the National Institute of Archaeology and Museum of the Bulgarian Academy of Sciences. The church was demolished the same year. We owe most of the information about the mural paintings’ distribution in the church to the research of André Grabar, who visited Nessebar in 1920, and to Asen Vasiliev, who studied St George the Lesser in 1946. However, their information does not overlap completely. The photo is even more valuable because today we know of only small fragments of the murals in the altar that have been preserved. One discerns from the photo that the upper register on the north wall in the altar ended with the scene of Pentecost. The Vision of St Peter of Alexandria is below. The scene „Manifestation of Christ before the Myrrh-bearing women“ was depicted on the east wall, above the prothesis niche. According to the photo, Christ in the Tomb was represented in the prothesis niche. Between that niche and the apse St Archdeacon Stephen was featured.

Rozeznawanie i prawidłowe korzystanie z darów Ducha Świętego przez wspólnoty charyzmatyczne według wybranych dokumentów Kościoła rzymskokatolickiego

Author(s): Paweł Samiczak / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

Od czasu Soboru Watykańskiego II oraz wydarzeń, które dokonały się po nim, jesteśmy świadkami bardzo mocnej obecności Ducha Świętego w Kościele. Momentem przełomowym było „wylanie Ducha Świętego” podczas wspólnej modlitwy Słowem Bożym profesorów i studentów z uniwersytetu w Duquesne w 1967 r. Od tego momentu, który określany jest jako pierwszy „chrzest w Duchu Świętym”, rozpoczął w Kościele katolickim proces formowania wspólnot odnowy. W niniejszym artykule zostanie przeprowadzona analiza różnego rodzaju zjawisk zarówno fizycznych, jak i duchowych, związanych z posługą charyzmatyczną. Punktem odniesienia będą dokumenty pastoralne wydane na przestrzeni ostatnich lat przez poszczególne konferencje episkopatów, jak również przez instytucje kościelne zaangażowane w nieustanne monitorowanie ruchów odnowy. Pozwoli to na ukazanie możliwości wypracowanych modeli pastoralnych przez biskupów poszczególnych krajów oraz ich analizę. Punktem wyjścia rozważań będzie ukazanie natury charyzmatów, określenie i przyjęcie poprawnego terminu dla rozumienia pojęcia charyzmatu, a następnie przeanalizowanie zjawisk towarzyszącym modlitwie charyzmatycznej oraz ich ocena teologiczna. Ostatnim elementem będzie próba wyjaśnienia kontrowersji oraz problemów, jakie występują w trakcie modlitwy charyzmatycznej zarówno w aspekcie teologicznym (duchowym), jak również psychologicznym.

Scientific work and life of Edith Stein – psychological assumptions of empathy in the light of the problem of ecumenism

Author(s): Barbara Mróz / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

The article is an attempt to analyze the manifestations of empathy in Edith Stein’s scientific work and life, and it draws attention to the psychological role of empathy in the development of personality. It is worth emphasizing the importance of both the very figure of Husserl’s outstanding student and the ecumenical significance of her work. The concept of “empathy” appeared in the first decades of the 20th century and the basis for the analysis of this phenomenon was philosophical (phenomenological) deliberations on the problem of cognition of other people’s psychic states. One of the first psychologists to draw on the achievements of phenomenologists and apply the term Die Einfühlung was Theodor Lipps. In the Anglo-Saxon literature this term was translated as “empathy” or “sharing feelings with…”. In psychotherapy today, important findings in the field of empathy were made by a Rogers and Batson, in Poland Rembowski. The article presents fragments of Edith Stein’s selected writings, letters and statements, which bear testimony to her interest in the problem of empathy both in her scientific work and in her personal life. The factual material presented and its analysis is additionally based on the Personality and Axiological Model by Mróz, which focuses on the dimensions of competence, social relations and autonomy. Stein’s biographical facts and statements on empathy are presented with emphasis on the relations and dependencies between the scholar’s psychobiography and the dimensions of the MOA and references to the issues of ecumenism.

Ukraińska autokefalia rok po ustanowieniu: reakcje i dylematy świata prawosławnego

Author(s): Tadeusz Kałużny / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

W artykule podjęto refleksję nad stanem recepcji ukraińskiej autokefalii w świecie prawosławnym po roku od jej ustanowienia. Temat został rozwinięty w trzech częściach. Najpierw przedstawiono stanowisko Konstantynopola i Moskwy w sprawie ustanowienia autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Ukrainy. Następnie omówiono reakcje pozostałych Kościołów prawosławnych na ukraińską autokefalię. W końcowej części zwrócono uwagę na podjętą w Ammanie (2020 r.) próbę porozumienia w tej sprawie. W toku refleksji m.in. stwierdzono, że dotąd tylko 3 z 14 autokefalicznych Kościołów prawosławnych uznały ukraińską autokefalię (Konstantynopola, Aleksandrii i Grecji); negatywne stanowisko prezentuje 7 Kościołów (Antiochii, Jerozolimy, Moskwy, Serbii, Polski, Albanii oraz Czech i Słowacji); pozostałe 4 Kościoły (Gruzji, Rumunii, Bułgarii i Cypru) nie sformułowały jednoznacznego stanowiska w badanej sprawie.

Wschodnie katolickie utożsamienie obrządkowe

Author(s): Jarosław Moskałyk / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

Katolickie Kościoły wschodnie ze względu na swoje zróżnicowanie obrządkowe wnoszą odrębny wkład w całościowe dziedzictwo chrześcijańskie. Każdy obrządek wschodni emanuje samodzielnym i autentycznym zbiorem cech liturgiczno-kultycznych, typowych dla określonego nurtu tradycyjnego. Posiadanie własnych przymiotów praktyki sakramentalno-rytualnej jest nieodłącznie związane z przywilejem działania Kościoła partykularnego i wpływa bezpośrednio na kształtowanie jego tożsamości. Jakkolwiek elementy zewnętrzne i obrzędowe w Kościele wschodnim spełniają rolę pomocniczą, lecz są one niezbędne i niezastąpione. Ich moc odziaływania przyczynia się najczęściej do pełniejszej integracji wspólnoty wiernych i jej zjednoczenia modlitewnego. Powoduje prawdziwe zespolenie tychże wiernych wokół idei jednego i rodzimego obrządku, który jawi się dla nich życiodajną siłą duchową. W artykule podjęto ważne aspekty formułowania się tożsamości obrządkowej w obrębie katolickich Kościołów wschodnich, wskazując zarazem na uwarunkowania duszpasterskie, które niekiedy wymuszają na wschodnich katolikach dostosowanie się do rodzaju eksperymentu obrządkowego.

On the need of social dialogue

Author(s): Andrzej Ochman / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

Kościół jako instytucja, ale i wspólnota wierzących, jest częścią społeczeństwa. Jest zatem obecny w przestrzeni dziejących się w nim procesów i zmian. Społeczeństwo rozciągnięte jest w napięciu między konfliktem a harmonią. Konferencja Episkopatu Polski podjęła w tym kontekście refleksję w postaci listu nad problematyką bieżących zagadnień społecznych w polskim społeczeństwie. Skupiony jest on na temacie konieczności wspólnego wysiłku na rzecz dialogu i ładu wobec istniejących destrukcyjnych zjawisk. List ten stał się perspektywą dla podjęcia namysłu nad takimi elementami życia społecznego jak: społeczna misja Kościoła, konflikt, solidarność, prawda, dialog. Omówienie poszczególnych zagadnień czerpie z Tradycji i nauczania Magisterium Kościoła. Podjęta refleksja jest próbą argumentowania na rzecz dialogu społecznego, który jest konieczny zwłaszcza w coraz bardziej pluralistycznym, a tym samym pełnym napięć, społeczeństwie. Rzeczywisty dialog zawiera w sobie skierowanie na szacunek i dążenie do rozwiązań w perspektywie poszukiwania prawdy i z uwzględnieniem ludzkiej godności.

Gerald McKenny, Biotechnology, Human Nature, and Christian Ethics, New York: Cambridge University Press 2018, XIX+214 s. ISBN 978-1-1083-8591-6

Author(s): Sławomir Nowosad / Language(s): Polish Issue: 20/2020

Ewa Kosowska, Barbara Bokus (red.), Prawda i fałsz w nauce i sztuce, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2020, 302 s. ISBN 978-83-235-4214-8

Author(s): Stanisław Jan Rabiej / Language(s): Polish Issue: 20/2020

Rodzaje wiatru występujące w opisie plagi szarańczy (Wj 10,13.19)

Author(s): Hanna Walentyna Górska / Language(s): English,Polish Issue: 2/2020

Przedmiotem artykułu są dwa rodzaje wiatru występujące w opisie plagi szarańczy: wiatr wschodni oraz zachodni, oraz wpływ tych zjawisk meteorologicznych na rozumienie tekstu Wj 10,13.19. Tekst przedstawia cechy charakterystyczne wiatru wschodniego i zachodniego na terenie Palestyny i Egiptu, czyli miejsc, w którym zostały osadzone wydarzenia. Ponadto zostały przedstawione różnice występujące między tekstem hebrajskim i Septuagintą, Vulgatą oraz tłumaczeniem polskim.

Paschalna wiara apostoła Tomasza (J 20,24-29)

Author(s): Łukasz Florczyk / Language(s): English,Polish Issue: 2/2020

Ewangelista Jan zaprezentował w swoim dziele różne wymiary wiary w zmartwychwstałego Jezusa. Umiłowany uczeń uwierzył po zobaczeniu pustego grobu, w którym pozostały tylko płótna i chusta (J 20,8). Maria Magdalena uwierzyła po tym, jak przemówił do niej uwielbiony Chrystus, którego wcześniej pomyliła z ogrodnikiem (J 20,14-16). Uczniowie uwierzyli wówczas, gdy ujrzeli swego zmartwychwstałego Mistrza i Jego rany (J 20,20). Tomasz wyzbył się swych wątpliwości i uwierzył pod wpływem spotkania z Jezusem, który pozwolił mu nie tylko oglądać, lecz również dotknąć swych rąk i boku (J 20,24-28). Wreszcie są też i tacy, którzy nie widzieli Jezusa i Jego spektakularnych znaków, a jednak w Niego uwierzyli (J 20,29). Niniejszy artykuł prezentuje szczegółową analizę perykopy J 20,24-29, w której jest mowa o spotkaniu zmartwychwstałego Chrystusa z Tomaszem. Był to przełomowy moment w życiu apostoła, który wiązał się z dwoma rodzajami przejścia: od wątpliwości do wiary dojrzałej oraz od warunków stawianych Jezusowi do mocnego wyznania wiary: „Pan mój i Bóg mój!”.

Z dziejów klasztoru franciszkanów w Górze na Śląsku

Author(s): Dariusz Karczewski / Language(s): English,Polish Issue: 2/2020

W 1457 r. papież Kalikst III wydał na prośbę księcia cieszyńsko-głogowskiego Władysława zgodę na ufundowanie poza murami miasta Góra klasztoru i kościoła pw. Bożego Ciała. W bulli zapisano, że fundacja miała być przeznaczona dla franciszkanów-obserwantów (bernardynów). Ostatecznie jednak nowy konwent zasiedlili franciszkanie-minoryci. Była to ostatnia na średniowiecznych ziemiach polskich fundacja klasztoru franciszkańskiego.Klasztor w Górze należał pod względem organizacji zakonnej do kustodii gnieźnieńskiej w czesko-polskiej prowincji franciszkanów. Oficjalny dokument fundacyjny klasztoru książę wystawił w 1458 r. W 1462 r. papież Pius II zatwierdził fundację nowego domu zakonnego wraz z jego uposażeniem, powołując się na wcześniejszą zgodę biskupa wrocławskiego Piotra II Nowaka (1447–1456), władz miejskich Góry i miejscowego proboszcza. Konwent górowski najprawdopodobniej został obsadzony przez zakonników z Głogowa, za czym przemawiać może bliskość obu tych miast i podległość jednemu władcy. Inspirację tego dzieła przypisuje się górowskiemu bractwu Bożego Ciała. Klasztor zbudowano na przedmieściu, przy drodze do wsi Kajęcin. Jego uposażenie gospodarcze było bardzo skromne. Początkowo obejmowało tylko grunt na postawienie budynków, staw rybny i kawałek roli. Nieco rozszerzył je w 1468 r. książę cieszyńsko-głogowski Przemko II – brat fundatora i jego następca. W początku XVI w. klasztor podupadł i zaczął wyprzedawać swe posiadłości. Wskutek szerzącej się reformacji, ok. 1534 r. klasztor został całkowicie opuszczony przez zakonników, a jego majątek biskup wrocławski Jakub von Salza przekazał proboszczowi parafii pw. św. Katarzyny w Górze.

Zofia Jarząbek, Kamil Kęsik i in. 2019. Z przeszłości miejscowości i parafii Jaworzno k. Wielunia. Materiały z konferencji naukowej nt. jubileuszu stulecia wznowienia parafii. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, ss. 474. ISBN 978-83

Author(s): Piotr Górecki / Language(s): Polish Issue: 2/2020

Cerkiewnosłowiańska wersja Słownika polskiej terminologii prawosławnej. Zasady graficzno-ortograficzne

Author(s): Małgorzata Kurianowicz / Language(s): Polish Issue: 24/2020

The article tries to present the main graphical system and spelling rules adopted to write the Church Slavonic equivalents registered in the ‘Dictionary of Polish Orthodox Terminology’, an implementation of the grant of the National Programme for the Development of Humanities (Module: National Heritage, I / 2016), and to standardize their spelling. Analysis of Church Slavonic dictionaries showed a large graphical system diversity for the same entries, so the article is also an attempt to normalize this issue. Their final shape is the result of a critical review of Church Slavonic dictionaries and the writing norms included in grammars of the Church Slavonic language.

Ponadwyznaniowy charakter traktatu Stadło małżeńskie Jana Płoczywłosa Mrowińskiego

Author(s): Natalia Tukiendorf / Language(s): Polish Issue: 1/2020

The treaty of Jan Płoczywłos Mrowiński, who signed himself as the burgher of Kazimierz city and a nobleman, was published in 1561 and has an eclectic, confessional profile. The author reflects on marriage using both Catholic and Protestant sources, including the Greater Catechism of Martin Luther or the anonymous (attributed to Stanisław Murzynowski) treatise “Oeconomia, albo Gospodarstwo” (1545), which was a translation of the treatise by Justus Menius. However, unlike the Lutheran texts, this treatise is not a formation book. The author of the sketch proves that the appreciation of eroticism, the approval of two-faith marriages and the shaky stance on divorce presented in the “Stadło małżeńskie” testify to Płoczywłos’s intention to adopt selected reformers’ proposals to the Catholic ground. This means that the compilation piece is intended to introduce elements of a Protestant approach to marriages on a Catholic basis.

Magister Studiorum Byzantinorum, Arabicorum atque Orientis Christiani: Irfan Arif Shahîd (1926-2016) și contribuția sa în domeniul studiilor bizantine

Author(s): Octavian-Adrian Negoiță / Language(s): Romanian Issue: 1-3/2020

This study offers a brief presentation of the life and academic career of Irfan Arif Shahîd, professor of Byzantine studies at Georgetown University and Honorary Affiliate Fellow of Dumbarton Oaks. Shahîd’s scholarly interests gravitated around the history of the relations between Byzantium and the Arabs before the era of the Prophet Muhammad, and also on the entangled religious and cultural histories of the Arab Christians. This study also provides a translation of Shahîd’s study on the Arab Christianity in Byzantine Palestine, published in ARAM, 15 (2003), along with the complete list of scientific publications of the American bizantinist.

ПОЛИТИЧКИ ЖИВОТ У БОСАНСКОМ ЕЈАЛЕТУ (1815–1822) – СРПСКО И АУСТРИЈСКО ТУМАЧЕЊЕ

Author(s): Bratislav Teinović / Language(s): Serbian Issue: 69/2020

The paper, which largely relies on the reports of Austrian consul in Travnik baron Simbshen, outlines the political life in the Bosnia Eyalet over the seven-year period of viziership of Ali Pasha Darendeli, Hurshid Ahmed Pasha, Suleiman Pasha of Uskoplje, Morali Becir Pasha, Dervish Mustafa Pasha Makranedzi, Mehmed Rushdi Pasha and Ali Dzhelaluddin Pasha. The consulted archival material from the Archive of Serbia in Belgrade helped gain a deeper insight into the political relations between Bosnian viziers with the controversial Serbian prince Miloš.

Don Ante Adžija – zaboravljeni starigradskopaklenički velikan

Author(s): Mirjana Trošelj / Language(s): Croatian Issue: 1/2017

Presented in the paper is the exceptional biography of the parish priest Don Ante Adžija (1880-1944), the most significant and most distinguished person of the 20th century from Starigrad-Paklenica, who was unfairly and unjustifiably neglected in the perception of the pastoral, humanitarian, cultural, socio-economic, enlightening and other activities in the parish in the period between the two world wars. Thanks to him, the village from the first half of the 20th century became the second, even to this today, most developed touristic municipality on the stretch from Karlobag to Zadar. The purpose of this paper is to raise awareness about such individuals, great figures, to whom by their work their people and the culture to which they belonged are indebted. The paper consists of three parts. In the first part is described his life path, ancestry, schooling and priestly activity until moving into the parish of Starigrad-Paklenica in 1923. In the second partis described his work in the new parish on the religious, cultural-historical, enlightening, health, mountaineering-touristic and economic plan, in order that "in the most abandoned region of the Zadar archdiocese"1 he sets the foundations for the overall improvement. On these principles Starigrad-Paklenica developed into a modern touristic municipality. In the historical context of the first Yugoslavia in the complicated socio-political and economic conditions, which were also reflected in the passive areas of Podgorje, Don Ante Adžija did not lose faith in the realisation of his messianic goals. He loved his people, his old Starigrad people and as God’s emissary he used every opportunity and possibility to make their life better. To this end, he developed a collaboration with distinguished personalities from the socio-political, economic and culturalcircle of the Littoral and Sava Banovinas (from Rijeka to Split and Zagreb), of distinguished scientists, scientist-mountaineers from Croatia and abroad. A special reference in the paper is made to his research of cultural-historical heritage, the collecting of archaeological material (ancient and Old Croatian sacral monuments), the establishment of a museum in the parish house, and there novation and maintenance of preserved sacral buildings. As a collaborator with the Museum of Croatian Monuments and a member of the Antiquarian Museum Association in Knin, he participated in the rescuing of Old Croatian heritage from the area of northern Dalmatia in 1941. Int he third part, instead of a conclusion, described is how not even the circumstances of the Second World War were able to hinder him, although he had a premonition of death in 1941, he selflessly worked for his parish and parishioners and as the Saviour he helped save man, his people and its heritage all the way until his martyr’s death in 1944.This paper is based on the records of the ‘Paklenica’ Branch Office of the HPD (Croatian Mountaineering Association) under the title of ‘Starigrad under Velebit’ from the Archive of the Samobor Museum, articles from the magazine ‘Croatian Mountaineer’ from the Archive of HPS(Croatian Mountaineering Association) Zagreb, from 1923-1940, newspaper articles and family photographic material and material from unknown sources from the pages of Facebook. Also included in the paper are testimonies from the close relatives of Don Ante Adžija, local people at Starigrad Punta, the notes of respected mountaineers and others who knew him. Expert literature so far has not seriously dealt with him, apart from short records about his pastoral work before his arrival at the Starigrad-Paklenica parish and some information, mostly incomplete or inaccurate, about his death. The Starigrad-Paklenica creative period from 1923-1944, has not been included int he expert literature, apart from a modest note of the author upon the 60th anniversary of his death.2Therefore, this paper should be considered as a starting point for future research, based on any eventual unidentified archive material which is unavailable at the present time. This primarily relates to archive documentation of the ban administration of both Banovinas and state administration. All of his handwritten material and documentation stored in the parish house and Parish Church of St George was burnt in 1944, and one part of the written sacral material was thrown in to the sea, whereby his pastoral and research-creative biography has been damaged, and with that ‘biography’ so has the history of Starigrad-Paklenica.

Mem – specjalne medium informacyjne. Stan badań polskiego piśmiennictwa m.in. w dziedzinie nauk o kulturze i religii

Author(s): Jolanta Kokoszka / Language(s): Polish Issue: 1/2020

The article provides the state-of-the-art of the research on the phenomenon of meme and of the Internet meme in the field of culture and religion, as well as history, linguistics, literary studies and cultural studies. The authors of the article have analysed the publications in order to show the way Polish researchers perceive the notion of the meme and the Internet meme, as well as the characteristics and functions they have been ascribed to them. The authors took into account the research studies published in 2000–2019 based on the data from the NUKAT catalogues, National Library in Warsaw, and Google Scholar.

Српско-руски црквени односи у радовима протојереја-ставрофора Стевана М. Димитријевића (У спомен на првог декана Православног богословског факултета у Београду)

Author(s): Vladislav Puzović / Language(s): Serbian Issue: 2/2020

Protopresbyter-Stavrophor Stevan M. Dimitrijevich was the first Serbian scholar who systematically examined Serbian-Russian Church connections throughout the History. He began research in this field during his studies on The Spiritual Academy in Kiev in the last decade of the nineteenth century. He examined in details materials related to the Serbian Church History in the Archives of The Russian Royal Office of External Affairs in Moscow and The Holy Synod of the Russian Orthodox Church in Saint Petersburg. Dimitrijevich wrote one of the best Serbian candidate dissertations on Russian spiritual academies in 1898. It was related to diplomatic missions of the representatives from the Serbian Orthodox Church to Russia from the fifteenth to the eighteenth century. Stevan Dimitrijevich continued his work in the same field upon his return to the homeland. He published an article about Serbian-Russian Church relationships in the seventeenth century in the scientific journal of the Serbian Royal Academy in 1900 and 1901. That article caught the attention of the key representatives of the Serbian Church historiography of that time. Among them were Archimandrite Ilarion (Ruvarac), Archimandrite Nicephor (Ducich), and Milutin Jaksich. Dimitrijevich published the Russian archive materials about the Serbian Orthodox Church in publications of the Serbian Royal Academy during the years and decades to follow. These archive materials are still an unavoidable source for any serious research in the field of Serbian-Russian Church relations. Stevan M. Dimitrijevich concluded his work with the synthetic study about Serbian-Russian Church relations from the twelfth until the twentieth century. It was published in The Calendar of the Serbian Orthodox Church for the Year of 1948. Stevan M. Dimitrijevich‘s legacy placed him among the best experts on Serbian-Russian Church relations, as well as spiritual and cultural connections.