We kindly inform you that, as long as the subject affiliation of our 300.000+ articles is in progress, you might get unsufficient or no results on your third level or second level search. In this case, please broaden your search criteria.

0.00 €

(Trajna) nedovršenost države?

Author(s): Aleksandar R. Miletić / Language(s): Serbian

Nedovršenost države, koju je Đinđić video kao uzrok unutrašnjih protivrečnosti u jugoslovenskoj federaciji i kasnije u Srbiji njegovog vremena, do danas se već u značajnoj meri normalizovala kao stanje stvari i svesti. Politički akteri i društvo u Srbiji sa njom ozbiljno računaju; ona je postala značajan deo identitetske legitimacije društva koje kao da ne bi umelo da funkcioniše izvan kategorija fiktivnog suvereniteta i zamrznutog konflikta na Kosovu. Uzimajući Đinđićevu postavljenu dijagnozu i hronologiju pojave izlazi da ova nedovršenost institucija i neizvesnost državnog statusa na različite načine traju neprekidno od druge polovine 60-ih godina prošlog veka, dakle već pola stoleća. Godišnjica atentata na prvog demokratski izabranog premijera Srbije čini se kao dobar povod da se razmotri istorijski kontekst ovih prvih 50 godina naše nedovršenosti. Nije zgoreg, naime, biti pripravan za nastupajuće godišnjice. Počećemo od socijalističke Jugoslavije.

More...

0.00 €

Nostalgija umjesto demokracije

Author(s): Žarko Puhovski / Language(s): Croatian

Zbog ne posve nerazumljivih razloga historiografija od vajkada teži urediti povijest po razdobljima koja počinju s godinama s dvije nule na kraju, po „okruglim“ stoljećima, naime. Vjerojatno u nakani postizanja jednostavnosti (kao važnoga uvjeta široke prihvaćenosti) historiografijskih interpretacija uvodi se periodiziranje koje je zapravo posve izvanjsko na vlastitoj naravi povijesnih zbivanja. U novije vrijeme Eric Hobsbawm je ipak uveo u raspravu koncept „kratkoga dvadesetog stoljeća“ (1914.-1991.), primjenjujući, zapravo, na specifičan povijesni materijal koncept „zgušnjavanja povijesnoga vremena“ (koji predznačuje Benjamin u životno zaključnim tezama „O pojmu povijesti“).

More...

0.00 €

Yubilej – Napadaju nas zbog suradnje

Author(s): Jeton Neziraj / Language(s): Bosnian

Generalna i dominantna percepcija Jugoslavije na Kosovu vezana je uz koncepte represije i terora. Kad većina ljudi kaže Jugoslavija, oni misle na Srbiju. Pored toga, postoji i tendencija brisanja činjenice da je Kosovo uopće pripadalo Jugoslaviji, korištenjem naivne argumentacije tipa: ‘Možda smo bili u Jugoslaviji, ali bez svoje volje i želje’. Ovakvo razmišljanje dominantno je i u kulturnoj sferi, pa se i regionalna kulturna razmjena često percipira kao sumnjiva i opasna. Kada je 2011. godine Narodno kazalište Kosova pozvano da sudjeluje na festivalu kazališta beogradskog Ateljea 212, u kazališnoj sezoni koja je nazvana ‘NextYu’, svi mi koji smo pozdravljali suradnju napadani smo kao jugonostalgičari, ljudi koji žele vratiti ili stvoriti novu Jugoslaviju. To je, naravno, ovdje odmah interpretirano kao želja da se Kosovo ponovno pridruži Srbiji. Predbaciti nekom da je jugonostalgičar na Kosovu najveća je stigmatizacija, zato što automatski podrazumijeva prosrpski stav.

More...

0.00 €

Zemlja snova

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Profil nekih knjiga bolje se izoštrava kada se kaže šta nisu nego šta jesu. Dakle, nešto o tome šta ova knjiga nije. Ideje i ideologije jugoslovenstava od nastanka do raspada Kraljevine Jugoslavije prof. Jezernik ne posmatra nostalgično, ali ih ne negira niti veliča. Skoro da je nevažno dodati da je knjiga jeretička u odnosu na današnja službena sećanja u regionu, jer ova nisu pouzdana merila kod tumačenja prošlosti. Neće se ništa važno o knjizi reći ni ocenom da je ovo alternativna istorija koja ne može ući u savremene udžbenike. Ni domaći udžbenici istorije, koliko god bili pluralni, nisu mera odmerenosti ni istoričnosti. Čak ni pitanje zašto je danas zaboravljeno izvorno jugoslovenstvo, romantično doba nacionalnog ujedinjenja, nije mnogo zagonetno? Ova pitanja danas se retko postavljaju u regionu i malo će ko otvoreno kao Jezernik reći da je šteta što nova nacionalna država nije stvorila Jugoslovene i bez nostalgije utvrditi da je nedostajao jugoslovenski nacionalizam.

More...

0.00 €

Jugoslavija, hegemonija i Velika Srbija – počeci kontroverze

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Stogodišnjica nastanka Jugoslavije – jubilej bez slavljenika – pokreće iznova brojna pitanja koja se tiču tog istorijskog događaja, onoga što mu je uzročno prethodilo i onoga što je potom usledilo. Javna debata o tim pitanjima manje je prisutna nego što bi se moglo očekivati: toliko je već rečeno o Jugoslaviji u nevremenu njenog raspada i u poluvremenu između raznih novih sukobljavanja, da je u trenutku stogodišnjice njenog nastanka interesovanje za nju posustalo.

More...

0.00 €

Jugoslovenstva: nova umnost za razbijeni južnoslovenski prostor

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Iako je ideja jugoslovenstva nezaboravljena i stara skoro dva veka to ništa ne govori o njenoj racionalnosti. Šta je forma, a šta sadržaj kod ove zamisli? Sociolozi uvek razdvajaju sadržaj od forme, interes šire ili uže grupe od načina ostvarenja interesa. Najdublji interes je očuvanje malih balkanskih naroda jednom jačom državom od asimilacije i od različitog ugnjetavanja velikih naroda, ali i sprečavanje međusobnih sukoba. Način ostvarenja bio je integralno ili federativno jugoslovenstvo, monarhija ili republika, savez jednokrvnih plemena unutar kapitalizma ili bratstvo i jedinstvo naroda u socijalizmu. Pri tome je važno istaći dve okolnosti. (1) Ispravnije je govoriti o jugoslovenstvu u pluralu nego u jednini. Izvorne i potonje, državne i nedržavne vizije jugoslovenstva su u svakom istorijskom periodu bile nehomogene i uvek su zavisile od interesa nacija koje su ih zagovarale: i kod troimenog naroda u monarhijskoj Jugoslaviji i kod jugoslovenske radničke klase povezane bratstvom i jedinstvom. (2) Iako su jugoslovenske težnje postavljali i uobličavali domaći akteri, uvek su ih morali prilagođavati formi koju je nametala hegemona epohalna svest (verskom, svetovnom, socijalističkom ili kapitalističkom okviru).

More...

0.00 €

Danas je praznik

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Na današnji dan virtualna Jugoslavija, slobodarska Srbija i antifašistički Beograd obeležavaju jedan od „praznika slobode“ – 27. mart. Jedan od demokratskih praznika, koji simbolizuju stupanje naroda na istorijsku pozornicu, njegovo delovanje kao subjekta Istorije, na njenoj svetloj strani. U tom smislu, 27. mart je sve što jedan praznik treba da bude. Najpre, 27. mart je – istorijski Događaj. Prema francuskom istoričaru M. Vinoku, nije svaki splet okolnosti, svako dešavanje u prostoru i vremenu – Događaj. Da bi se kvalifikovalo za ovakvo određenje moraju se steći određene karakteristike tog dešavanja: snažan intenzitet, nepredvidljivost (iznenadnost javljanja), snažan odjek i stvaralačka snaga. Sve se to stiče u 27. martu. Tu je zatim njegov vrednosni potencijal, sadržan u otporu fašizmu.

More...

0.00 €

Srđan Milošević – intervju

Author(s): Tamara Nikčević,Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Beogradski istoričar objašnjava zbog čega je 1. decembra 1918. većina jugoslovenskih naroda oduševljeno ušla u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, da li je već Vidovdanski ustav iz 1921. nekima od njih srušio iluzije o mogućoj ravnopravnosti unutar nove države, šta je jugoslovenskim narodima donio AVNOJ i je li SFRJ zaista bila “naša prva Evropa”.

More...

0.00 €

Jugoslavija i istoriografija

Author(s): Dubravka Stojanović / Language(s): Serbian

Prošlo je već više od 20 godina od raspada Jugoslavije i završetka rata, ali ta država ostaje važna, ako ne i ključna tačka prošlosti koja služi za definisanje sadašnjosti u svim bivšim republikama. Jugoslavija je taj idealni „drugi“, onaj prema kome na najpouzdaniji način može da se konstruiše identitet današnjih država nastalih na njenim razvalinama. Kao i u drugim konstrukcijama sećanja, i u ovom slučaju najmanje je važna istorijska realnost, a presudnu ulogu u procesu formiranja današnje slike o njoj imaju sadašnje političke potrebe u državama-naslednicama. Zbog toga je način na koji se u javnosti predstavlja Jugoslavija jedan od najpreciznijih instrumenata pomoću kojih možemo da merimo današnje političko stanje i raspoloženje.

More...

0.00 €

Kako sam izgubio prošlost

Author(s): Branko Milanović / Language(s): Serbian

Kroz većinu tekstova posvećenih izlasku Britanije iz Evrope i dolasku Trumpa na vlast provlači se nostalgija za opojnim danima posle Hladnog rata, čežnja za vremenima kada je pobeda demokratije i neoliberalne ekonomije izgledala kao svršena stvar, a liberalni kapitalizam bio smatran vrhuncem istorije čovečanstva.

More...

0.00 €

Pouke antifašističkog maja

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Istorija je odredila tako: jugoslovenski partizani pobedili su 1945. dva puta – 9. maja, kao priznat i uvažavan član svetske pobedničke koalicije protiv fašizma i na današnji dan, 15. maja, u poslednjem ratnom naporu protiv izdajnika i kolaboracionista. Jugoslovenski partizani, vojska ponikla u ratu i izrasla u snažnu Jugoslovensku armiju, bili su jedina antifašistička vojna formacija na prostoru okupirane Jugoslavije. Ta vojska, koju je organizovala Komunistička partija Jugoslavije (KPJ) i na čijem se čelu nalazio generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito bila je takođe i vojska socijalističke revolucije. Antifašizam na prostoru okupirane Jugoslavije bio je, zapravo, nedeljiva celina tri elementa: borbe protiv okupatora i njihovih saradnika (pozdrav „Smrt fašizmu!“), težnje ka obnovi Jugoslavije (ideologema „bratstvo i jedinstvo“) i socijalističke revolucije (cilj: „nema povratka na staro!“). U svakom od tih aspekata na svoj način je ključna uloga Josipa Broza Tita. To su notorne činjenice i nijedna od njih ne može se zanemariti bez opasnosti da druga bude zloupotrebljena ili pogrešno interpretirana, iako se u osnovi mogu različito vrednovati.

More...

0.00 €

Istorija kao slon u sobi

Author(s): Jacqueline Niese / Language(s): Serbian

Gde počinje savremena srpska istorija? I koje mesto u njoj zauzima jugoslovensko nasleđe? Da li razgovori o sećanju i zaboravu u post-konfliktnim društvima uopšte imaju smisla? Sa ovim pitanjima sam otišla iz Srbije u oktobru 2016. Pre 6 godina sam pošla na studijska putovanja o kulturi sećanja po celom post-jugoslovenskom prostoru u organizaciji Memory Laba (Laboratorije sećanja), edukacijske mreže koja se bavi temom kulturnog savladavanja prošlosti u zapadnoj Evropi i na zapadnom Balkanu. Od našeg prvog susreta u Sarajevu 2010. godine, nas 40 aktivista i analitičara smo zajedno putovali i istraživali kako društva u zapadnoj Evropi i na zapadnom Balkanu predstavljaju svoju istoriju. Posetili smo Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Francusku, Nemačku i nemačko-poljsku granicu, Kosovo, Makedoniju, Belgiju, a 2016. smo stigli u Srbiju.

More...

0.00 €

Rehabilitacijska 2016.

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Rehabilitacijsku 2016. godinu uglavnom su obeležila dva postupka: poništavanje sudske presude Alojziju Stepincu iz 1946. godine (što nije isto što i rehabilitacija po zakonu Srbije, ali sada to nije primarno) i tekući postupak za rehabilitaciju Milana Nedića. O ovim postupcima već je dosta pisano na različitim stranama i uz iznošenje različitih aspekata ovih nakaznih procesa. Iz brojnih reagovanja na ove, kao i na prethodne postupke, kristalisalo se nekoliko karakterističnih pristupa. Naime, odnos prema rehabilitacijama i poništavanjima “komunističkih” odluka podrazumeva tri modela: Najmalobrojniji su dosledni liberali-legalisti (liberali-revizionisti), tj. oni koji podržavaju sva poništavanja “komunističkih” procesa, ma na koga da se odnose. Drugu grupu, takođe srazmerno malobrojnu, čine legitimisti, tj. oni koji dosledno osuđuju svaki proces rehabilitacije kao relativizovanje kolaboracionizma i revizionistički udar na pozitivna istoriografska saznanja, držeći da su posleratne osude za kolaboraciju bile legitimne. Treću grupu, najbrojniju, čine nacional-legalisti (nacional-revizionisti), tj. oni koji bez ikakve kognitivne disonance “komunističke” procese cene prema tome koje je nacionalnosti njihova navodna žrtva. (Zakonsko rešenje koje je bilo na snazi u Srbiji do 2011. godine, po kojem se odvijao i odvija najveći broj spornih rehabilitacija praktično je onemogućavalo da se kristališe grupa koja bi zagovarala naknadnu ocenu u svakom pojedinačnom slučaju, zavisno od nečijeg stvarnog istorijskog delovanja.)

More...

0.00 €

Potrošeni socijalizam

Author(s): Branislav Dimitrijević / Language(s): Serbian

Drugo poglavlje iz knjige Branislava Dimitrijevića: Potrošeni socijalizam – Kultura, konzumerizam i društvena imaginacija u Jugoslaviji (1950-1974), koja uskoro izlazi u izdanju Fabrike knjiga i Peščanika.

More...

0.00 €

Ponavljači na barikadama kolaboracije

Author(s): Olivera Milosavljević / Language(s): Serbian

Olivera Milosavljević (1951-2015) - Napustila nas je najoštrija srpska istoričarka. Na našu sreću, pre toga je napisala i izgovorila sve što treba reći o pokušaju revizije istorije na Balkanu.

More...

0.00 €

Đeneralov i ostali antifašizmi

Author(s): Branislav Dimitrijević / Language(s): Serbian

I tako, Srbija je ponovo jedinstvena po nečemu. Ona nema samo jedan već dva anti-fašistička pokreta, a u budućnosti će možda imati i još po koji. A to je sve samo dokaz velikog idejnog bogatstva, šarolikosti, pravičnosti i demokratičnosti elite našeg naroda. Ta elita Srbe kandiduje za nagradu za naj-postmodernističkiju naciju, onu koja rehabilitacijom đenerala potvrđuje visok stepen postignutog pluralizma mišljenja.

More...

0.00 €

Mr Spok i sentimentalno vaspitanje u Jugoslaviji

Author(s): Svetlana Slapšak / Language(s): Serbian

Televizijska serija Star Trek počela se u Jugoslaviji prikazivati sa neke dve godine zakašnjenja, mislim 1968/9. Televizori su tada, sve do osamdesetih, bili crno-beli, ekrani mali, a serija neverovatno naivna i komična: sem papirno-gipsanih čudovišta, plastičnih (kao) robota koji se spopliću, zrakova koji uz „svemirski“ zvuk udare gde treba – znamo jer je ciljano biće palo – sijajućih i žmirkajućih dugmića, nemogućih kostima od helanke i dama u kratkim suknjama i sa prelakiranim frizurama, enterijera u kojima se svi nešto naginju na svemirskim krivinama, minijaturnih svemirskih lađa na udicama pred kamerom i vanzemaljaca koji svi govore engleski, tu su još bili dijalozi i radnje zasnovani na primarnim socijalističkim i komunističkim zamislima o društvu. Serija se davala u poslepodnevnim satima – tadašnja jugoslovenska televizija bila je ozbiljna institucija – i gledala sam je uglavnom kao komično olakšanje. Majka i očuh su se jednako krivili od smeha sa mnom. Majka je za Mr Spoka izmislila ime Vulkanizer: mnogo godina docnije sam kod „vulkanizatera“ negde u dubokoj Grčkoj videla na firmi namalanu glavu Mr Spoka…

More...

0.00 €

Ko je rekao samoupravljanje: Srbija do Rozarija

Author(s): Branislav Jakovljević / Language(s): Serbian

U ranu jesen, na ulicama Kikinde počinju da se pojavljuju plakati okačeni na bandere: „Pažnja! U blizini živi Mihalj Kertes, pljačkaš i saradnik ratnih zločinaca“; i: „Oprez! Zlikovac na slobodi“. U početku malo ko obraća pažnju na upozorenja izvučena na jeftinom štampaču. Kiša natapa papir, slova se razlivaju i ubrzo postaju nečitka. Ipak, preko noći se pojavljuju novi plakati, ovog puta napravljeni u vidu oznaka za radove na putu: „Na 500 metara od vas živi nekažnjeni otimač“; „Sada ste na sto metara od opasnog kriminalca“. Sutradan u predvečerje, istim ulicama prolazi grupa od stotinak ljudi sa sličnim transparentima i plakatima na kojima su uveličane fotografije Kertesa iz devedesetih i citati njegovih izjava. Kolona se zaustavlja kod Kertesove adrese i jedan od demonstranata počinje da govori u megafon...

More...

0.00 €

Albanac u Beogradu

Author(s): Shkëlzen Maliqi / Language(s): Serbian

Baton Hadžiu: Pre 1982. godine, Škeljzena Malićija je na Kosovu malo ko poznavao kao čoveka od pera. Često se navodi da vas je u svet pisanja, debata, ali i politike uvelo otvoreno pismo objavljeno u beogradskom nedeljniku NIN. Otvoreno pismo upućeno srpskom akademiku Pavlu Iviću vas je nateralo da izađete iz školjke anonimnosti. Zašto ste u stvari napisali to pismo?

More...

0.00 €

Bilježnica Robija K.: Slučaj Stepinac

Author(s): Viktor Ivančić / Language(s): Croatian

Mi smo bili kod mog dida na Šolti. Dida je u dvoru sidijo na lingeštulu i čitao je novine. Tata je sidijo za stolom i popravljao je sa kacavidom šuko šteker. Mama je sidila do njega i čistila je fažolete. Ja sam sidijo na podu u dvoru i slagao sam nogometne slije. Dida je okrenijo stranicu od novina i vrtijo je sa glavom. Onda je on rekao: „Ja ne razumin, majkemi, šta se svi pale na ovog Stepinca! Pa on je bija dobar sa ustašama!“ Ja sam dida pitao: „Ko je Stepinac?“ Dida je rekao: „Neki pop šta je bija dobar sa ustašama!“

More...